Het kwam toch nog onverwacht. De G20-top in Pittsburgh sprak niet alleen af dat de deelnemers elkaars economisch beleid intensiever zouden gaan coördineren en toetsen maar ook dat zij de plaats zou innemen van de rijkelandenclub G7, en voortaan ook de opkomende economieën in Azië, Zuid-Amerika, Rusland en het Midden-Oosten zou omvatten. ‘We hebben samen de wereld van de afgrond gered’, sprak Obama niet zonder overdrijving. Wouter Bos sprak zelfs opgetogen van ‘een soort wereldregering’ en was blij dat Nederland daar de facto deel van uitmaakte (eigenlijk moeten we dus spreken van de G20½). Er was geen overkoepelende controle-instantie voorzien, maar het IMF zou een belangrijker rol gaan spelen als beoordelaar, hoewel zonder sanctiebevoegdheid.

Het is goed te weten waar de dingen vandaan komen, hoe ze ongeveer werken en hoe je ze kunt repareren. Beter in elk geval dan een abstracte samenleving die overal een laag van ‘elektronische bullshit’ overheen legt. De kredietcrisis laat zien wat de risico’s zijn van een virtuele cultuur die leeft van derivaten van derivaten, en die de echte wereld uit het oogt verliest.

Een paar jaar geleden waren dure designer spijkerbroeken met gaten bij de knie in de mode. In een conference stelde Youp van ‘t Hek zich voor hoe een Indiaas jongetje dat in de spijkerbroekfabriek werkte zich samen met zijn vader over deze moedwillig aangebrachte rafels zou verbazen. ‘Ach,’ zou de vader dan zeggen, ‘door zo’n gat hebben die mensen het idee dat ze ook wat hebben meegemaakt.’ De gretigheid waarmee de huidige economische crisis wordt vergeleken met die van de jaren dertig vloeit voort uit eenzelfde bron: het verlangen om - na jaren van veilige, bijna voorspelbare welvaartsgroei - eindelijk ook eens iets mee te maken. De vergelijking gaat echter mank.

De individualisering schrijdt voort. Dat de coalitiepartners Balkenende, Rouvoet en Bos het woord schrapten uit hun regeerakkoord van begin 2007 omdat zij het associeerden met losbandigheid, onverschilligheid en hedonisme, houdt het sociologische proces zelf natuurlijk niet tegen. Niet in de politiek zelf, waar de media-personalisering het oude partijenstelsel steeds verder onder druk zet. Niet in het traditionele gezin, dat de twee christelijke coalitiepartners tegen de stroom in blijven beschermen als de hoeksteen van de samenleving. En niet op de arbeidsmarkt, waar collectivistisch georganiseerde arbeidsrelaties steeds meer binnenste buiten worden gekeerd door de economische individualisering.

Personal branding was een van de buzzwords van 2008. Op de golven van die hype verschenen er verschillende Nederlandstalige boeken over het onderwerp: Personal Branding – Leiderschap vanuit authenticiteit van Hubert Rampersad en This is your wake-up call – Personal Branding in turbulente tijden van Cees Harmsen en Rolf Rosenmöller en meest recentelijk Personal Brand.nl – De kansen van je online personal identiteit van het trio Huub van Zwieten, Bas van der Haterd en Tom Scholte. Drie zeer verschillende boeken over hetzelfde boeiende onderwerp.