Weinigen zullen zich direct geholpen voelen bij het lezen van 'zorgvuldige wanorde' als aanpak van veranderingen, zoals de flaptekst van het boek 'Voorbij verandermanagement' van Antonie van Nistelrooij en Rob de Wilde aangeeft. Maar wees gerust, want het is vooral de zorgvuldigheid die tekenend is voor de aanpak die deze auteurs met dit boek bieden.

Problemen zijn lastige obstakels die je moet oplossen. Maar ze kunnen ook een bron van creativiteit en samenwerking zijn. In haar studie 'Zonder wrijving geen glans' beschrijft Arienne van Staveren hoe fricties stroeflopende processen nieuw leven in kunnen blazen.

Als veranderingen in organisaties telkens maar niet lukken, roepen leden van die organisatie al snel dat het aan de cultuur van de organisatie ligt. Even doen zij net alsof zij daar zelf geen deel van uitmaken. Hoewel cultuurveranderingtrajecten over het algemeen weinig succesvol zijn, genieten zij een blijvende populariteit. 'Veranderen van organisatiecultuur' verdiept het begrip organisatiecultuur, presenteert de verschillende opvattingen daarover en laat zien wat de dertien auteurs zelf doen om een organisatiecultuur te veranderen.

'Hoe' gaat u de veranderingen in uw organisatie aanpakken en welke oefeningen, workshops en opdrachten kunt u daarbij inzetten? Hierom draait het 'Praktijkboek voor procesmatig veranderen' van Gert Anbeek, Patrick Lybaert en Harry de Weerd. U krijgt verschillende interventies aangereikt voor een sessie met het management over bijvoorbeeld strategie en klantengroepen. Deze zijn kort en bondig uitgelegd en goed gedocumenteerd met referenties. Voor alle adviseurs een boeiend naslagwerk dat de mogelijkheid biedt om eens een andere interventie uit te kiezen dan uw normale repertoire! Een aanrader!

In de dagelijkse praktijk zijn verandertrajecten vaak lineaire processen. Je staat bij A en het doel is B. Het management zet een traject in gang en de organisatie moet maar volgen. Meestal werkt dit niet en leidt het allemaal tot veel ruis in de organisatie. Het kan ook anders, zo maakt het nieuwe boek Voorbij verandermanagement van Antonie van Nistelrooij en Rob de Wilde duidelijk. ‘Kijk eens door een multivocale bril.’

Zonder urgentie komen succesvolle veranderingen niet van de grond, betoogt John Kotter. In zijn nieuwe boek waarschuwt hij voor zelfgenoegzaamheid en ‘NeeNees’, de vijanden van urgentie.

In het boek 'Anders veranderen' geeft Willem Verhoeven aan dat de tegenvallende resultaten van veel veranderprocessen samenhangen met de opvattingen van managers over de manier van leidinggeven. Managers en consultants zitten volgens Verhoeven in een veranderingsparadox; ze zitten vast in hun streven om veranderingen te beheersen en te controleren en denken nog veel in modellen, methoden en technieken.

Hoe krijg je als veranderaar medewerkers mee? Annemarie Mars omschrijft in 'Hoe krijg je ze mee?' vijf krachten, waar een veranderaar invloed op moet uitoefenen, wil een verandering succesvol zijn. Allen als middel om 'te streven naar verbinding'. Geen baanbrekende nieuwe inzichten op het gebied van verandermanagement. Wel een boek dat verklaringen geeft voor stagnatie en heel toepasbaar is.

Deel 4 van 'De verandermanagementbox' gaat in op het krachtenveld van verandermanagement en het leren van het spelen van het veranderingsspel. Binnen veranderingen heb je tenslotte te maken met diverse invloeden, spelers en geschreven en ongeschreven spelregels. Dit is de laatste aflevering in het kader van verkennen en diagnosticeren binnen deze verandermanagementbox. Deze theoretische aflevering geeft vooral de verschillen tussen project- en procesmanagement duidelijk weer.

Deel 2 in de 'Verandermanagementbox' is samengesteld door Miel Otto, emeritus hoogleraar besturing van veranderingsprocessen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Dit deel van de luisterbox staat in het teken van de eerste stap in elk veranderproces: 'verkennen wat gaande is oftewel diagnosticeren'. De tekst van 'Verkennen wat er gaande is' wordt voorgedragen door Ben Maasdam, plezierig aangevuld met de stem van Marjon Keller. De cd biedt de luisteraar een theoretisch kader rondom het gehele proces van 'verkennen'. De les die absoluut naar voren komt uit dit deel, is dat we pluriform moeten kijken naar organisaties, dat is de kunst van het waarnemen.

Deel 1 in de Verandermanagementbox staat bol van alles wat met veranderprocessen te maken heeft. Degelijke en leerzame informatie op het gebied van verandermanagement is zeker terug te vinden op deze luister-cd van Jaap Boonstra. Maar echt verrassend is de cd in mijn optiek niet. De insteek van deze luister cd is vooral theoretisch van aard, waardoor het luisteren naar deze cd, ook al zijn het maar zeventig minuten, intensief en vermoeiend kan zijn. Deze eerste cd van de Verandermanagementbox wordt voorgedragen door Ben Maasdam; op de volgende delen van de verandermanagement box wordt de tekst voorgedragen door twee personen, waardoor de cd prettiger wordt om naar te luisteren.

'Veranderdiagnose' is mooi vorm gegeven en prachtig uitgevoerd, waardoor de schilderijen, de filmfragmenten en de gedichten die hij bij de diagnose gebruikt goed tot hun recht komen. Bovendien bevat het een paar zinnen die beklijven. Ik noem er twee. 'Want wie anderen in beweging wil krijgen, zal moeten uitgaan van hun beleving van de werkelijkheid.'  'Het maakt het verschil begrijpelijk tussen de fanatieke dertigers die door confronteren en afrekenen willen leidinggeven aan laid-back vijftigers die de relativiteit van de bovenstroom hebben ingezien en de waarde van de onderstroom beter aanvoelen.' 

Waarom zouden managers en adviseurs altijd moeten denken vanuit het perspectief dat verandering beter is voor een organisatie? Vanzelfsprekendheden over verandering gaan op de helling in het boek 'Onveranderbaarheid van organisaties' van Leike van Oss en Jaap van 't Hek. Van Oss en Van 't Hek zijn aanhangers van het sociaalconstructivisme van Karl Weick en de Nederlandse vertegenwoordigers Thijs Homan en Wim de Moor. In de vele sprekende cases klinkt hun advies en interim-managementervaring van organisatievragen.nl door. Hun benadering van vraagstukken blijkt uit de keuze voor een variëteit aan beelden en analoge perspectieven op onveranderbaarheid. Dit spreekt ook uit de fraaie intermezzo's door toppers uit diverse gebieden: taalkunde, neurologie, woningbouw, sociologie, biologie, filosofie en archeologie.

De illusie dat je als manager of adviseur beoogde veranderingen bereikt door er hard op te sturen en goed te plannen, viert hoogtij. Het aantal publicaties over geplande veranderingen groeit de laatste jaren enorm en voedt daarmee deze illusie.

De boodschap van 'Slow Change' met als ondertitel 'versneller van sociale innovatie' van Frank Verschuur is dat managers beter moeten leren begrijpen wat de wezenlijke problemen in de organisatie zijn. Daarbij gaat het vooral om problemen in het gedrag van medewerkers als gevolg van blokkades in de organisatiestructuur.