Leiderschap is volgens Gabriël Anthonio, voorzitter raad van bestuur Verslavingszorg Noord Nederland, vooral co-creëren. ‘Het is een illusie dat we op alles grip kunnen hebben als leider.' Anthonio is één van de sprekers op het jaarcongres Psychologie van Leiderschap. Zelf vond hij leiderschapsinspiratie bij zijn opa en zijn meervoudig gehandicapte zoon. ‘Vaak zijn we vooringenomen en vullen we plaatjes in. Echt leiderschap zit in contact.'

We hebben last van een ‘inclusieparadox'. We willen graag anders, maar houden toch vaak vast aan het oude. We klonen onszelf graag. Zoeken 't liefst ‘gelijksoortigen'. Ons leven is als een orkest dat keurig noten van bladmuziek speelt. Altijd hetzelfde. Jitske Kramer pleit in haar nieuwe boek Jam Cultures juist voor gestructureerde chaos. Kramer: ‘In jamsessies wisselt leiderschap steeds en is muziek nooit hetzelfde.'

Er zijn veel begaafde mensen met briljante ideeën die hun verhaal niet goed over de bühne weten te brengen. Dat is een doorn in het oog van Pacelle van Goethem. Zij onderzocht wat overtuigende mensen precies doen wat hen zo overtuigend maakt. Dat wil zij geven aan de mensen met de goede ideeën: de leiders en de creatievelingen die wel inhoud hebben maar nog geen charisma. Want je kunt natuurlijk genoegen nemen met een plek in de schaduw. Maar waarom zou je dat doen?

Hoogleraar en oud-Denker des Vaderlands René ten Bos is filosoof, en geen managementcoach. Over leiderschap heeft hij dan ook een anti-psychologische opvatting. "Ik geloof niet dat leiderschap gezocht moet worden in specifieke eigenschappen van mensen. Het is een vorm van hoe mensen met elkaar omgaan." De taak van de leider is het vooral te morrelen aan regels om verandering te organiseren, vindt hij. En trouwens, het is hoog tijd om af te rekenen met bijgelovige leiderschapstheorieën.