Bonussen: zegen of vloek voor motivatie en prestaties?

Bonussen zijn extra beloningen bovenop het vaste salaris, vaak gekoppeld aan prestaties of het behalen van vooraf gestelde doelen. Ze worden veelvuldig toegepast in het bedrijfsleven als motivatiemiddel, maar over de effectiviteit en wenselijkheid ervan lopen de meningen sterk uiteen. Sommige experts zien bonussen als een krachtig instrument om gewenst gedrag te stimuleren, terwijl anderen wijzen op de risico's van perverse prikkels en onethisch gedrag. Deze pagina biedt een overzicht van de verschillende perspectieven op bonussen aan de hand van relevante literatuur.

Kilian Wawoe

Het Nieuwe Belonen

Kilian Wawoe analyseert in 'Het Nieuwe Belonen' waarom het traditionele bonussysteem vaak niet werkt zoals bedoeld. Hij stelt dat bonussen zelden bijdragen aan betere prestaties en regelmatig ongewenst gedrag in de hand werken. Een must-read voor iedereen die wil begrijpen waarom ons beloningssysteem aan herziening toe is.
Boek bekijken

€ 32,16

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

De psychologie achter bonussen

Om te begrijpen waarom bonussen niet altijd het gewenste effect hebben, is inzicht in de psychologie van menselijke motivatie essentieel. Gedragseconomen en psychologen hebben aangetoond dat extrinsieke beloningen zoals bonussen onder bepaalde omstandigheden contraproductief kunnen werken. Vooral bij complexe, creatieve taken kunnen ze zelfs de intrinsieke motivatie ondermijnen.

Dan Ariely

Volmaakt onvoorspelbaar

In 'Volmaakt onvoorspelbaar' onderzoekt gedragseconoom Dan Ariely waarom hoge bonussen vaak niet werken zoals verwacht. Hij toont aan dat financiële prikkels onder hoge druk contraproductief kunnen zijn. Zijn wetenschappelijk onderzoek werpt een verhelderend licht op de complexe relatie tussen motivatie, beloning en prestaties.
Boek bekijken

€ 25,99

Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen

De inzichten van Ariely sluiten aan bij wat we in de praktijk zien: bonussen kunnen leiden tot een tunnelvisie waarbij alleen wordt gefocust op meetbare doelen, ten koste van andere belangrijke aspecten. Dit is vooral problematisch in sectoren waar kwaliteit, zorgvuldigheid en ethisch handelen centraal staan, zoals de zorg en financiële dienstverlening.

Fred Lee

Als Disney de baas was in uw ziekenhuis

Fred Lee bekritiseert in dit klassieke werk over zorgmanagement het gebruik van bonussen in de zorg. Hij legt overtuigend uit waarom intrinsieke motivatie effectiever is voor het stimuleren van medelevend gedrag bij zorgpersoneel dan financiële prikkels. Een eye-opener voor iedereen in de zorgsector.
Boek bekijken

€ 37,55

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

Bonussen in de financiële sector

Vooral in de financiële sector hebben bonussen een controversiële reputatie. Na de financiële crisis van 2008 kwam er veel kritiek op hoe bonussystemen hadden bijgedragen aan het nemen van buitensporige risico's. Verschillende auteurs hebben de rol van bonussen in deze sector kritisch onder de loep genomen.

Roel Janssen

De afrekening

Roel Janssen's 'De afrekening' laat zien hoe ING's strategie leidde tot aanzienlijke bonussen voor bankiers, wat risicozoekend gedrag stimuleerde. Het boek biedt een indringend beeld van hoe verkeerd ontworpen beloningssystemen kunnen bijdragen aan financiële instabiliteit en maatschappelijke schade.
Boek bekijken

€ 23,99

Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen

Bestuur en toezicht

Voor bestuurders en commissarissen is het belangrijk om kritisch te kijken naar beloningssystemen binnen hun organisaties. Niet alleen vanuit financieel perspectief, maar ook vanuit ethisch oogpunt en met oog voor de langetermijnbelangen van de onderneming.

Hans Strikwerda Jaap ten Wolde

Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders

In 'Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders' bespreken Hans Strikwerda en Jaap ten Wolde de ethische aspecten van variabele beloning voor bestuurders. Het boek biedt bestuurders en toezichthouders waardevolle inzichten in de mogelijke valkuilen van bonussystemen en hoe deze verantwoord in te richten.
Boek bekijken

€ 47,75

Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen

Een belangrijk aspect bij het beoordelen van bonussystemen is de tijdshorizon. Bonussen die gericht zijn op korte termijn resultaten kunnen leiden tot beslissingen die op lange termijn schadelijk zijn voor de organisatie. Dit wordt treffend geïllustreerd in het volgende boek:

Leen Paape Leo van de Voort

Exit Fantoomtrots

In 'Exit Fantoomtrots' tonen Leen Paape en Leo van de Voort aan hoe bonussystemen kunnen leiden tot focus op makkelijk haalbare kortetermijnresultaten in plaats van ambitieuze langetermijndoelen. Een belangrijke waarschuwing voor iedereen die betrokken is bij het ontwerpen van beloningssystemen.
Boek bekijken

€ 27,50

Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen

De bonus werkt niet, of niet zoals bedoeld. Als een bonus wordt gekoppeld aan duidelijk meetbare prestaties, leidt dat tot rationeel gedrag: we doen wat er van ons wordt gevraagd. Maar we doen niet meer dan dat. Uit: Het Nieuwe Belonen

Alternatieven en nieuwe benaderingen

Critici van traditionele bonussystemen pleiten niet alleen voor afschaffing, maar komen ook met alternatieven. Nieuwe benaderingen van beloning richten zich meer op intrinsieke motivatie, teambeloning, of het bieden van niet-financiële prikkels.

SPOTLIGHT: Kilian Wawoe

Kilian Wawoe is een toonaangevende stem in het debat over beloningssystemen. Als voormalig HR-manager bij ABN AMRO en tegenwoordig als docent aan de VU combineert hij praktijkervaring met wetenschappelijk inzicht. Zijn werk heeft bijgedragen aan een kritischer kijk op traditionele bonussystemen en de zoektocht naar effectievere alternatieven. Meer over Kilian Wawoe

Voor zelfstandig ondernemers gelden andere regels dan voor grote bedrijven. In de volgende context kunnen bonussen juist een positieve rol spelen:

Laura Babeliowsky

Het geheim van € 100.000 per jaar

Laura Babeliowsky presenteert in 'Het geheim van € 100.000 per jaar' een positievere kijk op bonussen, specifiek voor zzp'ers. Ze beschrijft hoe je extra's kunt toevoegen aan je aanbod om het aantrekkelijker te maken voor klanten. Een praktische gids voor ondernemers die hun waardepropositie willen versterken.
Boek bekijken

€ 26,99

Dit product is uitverkocht

Vandaag doen wat morgen nodig is Rob Fijlstra leert ons in 'Vandaag doen wat morgen nodig is' dat bonussystemen vaak werken als perverse prikkels die niet leiden tot betere prestaties maar wel tot onethisch gedrag. Effectieve leiders kijken verder dan financiële beloningen en creëren betekenisvolle werk- en leerculturen.

Conclusie: naar een evenwichtige kijk op bonussen

De literatuur over bonussen laat een genuanceerd beeld zien. Hoewel er overtuigende kritiek is op traditionele bonussystemen, vooral in bepaalde sectoren, kunnen goed ontworpen beloningen in sommige contexten wel degelijk effectief zijn. Het gaat uiteindelijk om het creëren van beloningssystemen die aansluiten bij de waarden van de organisatie, intrinsieke motivatie versterken en bijdragen aan duurzame langetermijnprestaties.

Voor organisaties en leidinggevenden is het belangrijk om kritisch te kijken naar de bestaande beloningssystemen. Werken ze zoals bedoeld? Stimuleren ze het gewenste gedrag? En zijn er betere alternatieven beschikbaar? De boeken op deze pagina bieden waardevolle inzichten om deze vragen te beantwoorden.