Volgens Edgar Karssing botst de formele wereld van regels en protocollen voortdurend met de dagelijkse realiteit. Regels zijn nuttig en nodig, maar ze lossen niet alles op. Sterker nog: ‘Regels en compliance zijn soms evenveel onderdeel van het probleem als van de oplossing.’ Waar ethiek in veel organisaties nog te vaak wordt gezien als iets abstracts of beleidsmatigs, brengt Karssing het terug naar waar het hoort: het dagelijkse werk, de menselijke maat en het alledaagse geweten.
Originele vorm
En daarvoor kiest Karssing een originele vorm: hij gaat in gesprek met de 18e-eeuwse filosoof en econoom Adam Smith. Door Smith als denkbeeldige gids te gebruiken, slaagt Karssing erin eeuwenoude ethische inzichten te koppelen aan moderne dilemma’s in organisaties. De dialogen zijn licht, helder en toegankelijk, zonder aan diepgang in te boeten. Ze nodigen uit tot reflectie, maar ook tot gesprek, precies wat in teams en bestuurskamers vaak ontbreekt.
Niet foutloos
In Het feilbare geweten wordt duidelijk dat ons geweten geen foutloos instrument is. Het wankelt, het twijfelt, het wordt verleid door eigenbelang en beïnvloed door de mensen om ons heen. Soms zien we simpelweg niet wat we hadden moeten zien. Maar in plaats van dat als zwakte te bestempelen, word je uitgenodigd om het te zien voor wat het is: een onderdeel van mens-zijn. Ethiek draait volgens hem dan ook niet om perfectie, maar om de kleine, moedige stapjes vooruit, elke dag opnieuw het een beetje beter proberen te doen. En zo de wereld een klein beetje mooier maken.
Handvatten
Het feilbare geweten blijft niet hangen in theorie. Karssing geeft de lezer handvatten mee: manieren om het morele kompas te scherpen, oefeningen die helpen om bewustere keuzes te maken, vragen die een echt gesprek over integriteit in teams kunnen openen en handvatten om binnen organisaties een cultuur te bouwen waarin ethisch handelen wordt gedragen en gesteund. Voor leiders, professionals en toezichthouders is dat geen luxe, maar een noodzaak. In een wereld vol dilemma’s heb je niet een perfect geweten nodig, maar een geweten dat steeds een beetje wijzer wordt.
Ethiek voor echte mensen
Centraal in het boek staat de vraag hoe professionals hun geweten serieus kunnen nemen in situaties waarin regels, belangen en emoties door elkaar lopen. Karssing laat overtuigend zien dat ons geweten feilbaar is: beïnvloedbaar door eigenbelang, blinde vlekken en groepsdruk. Maar juist dat maakt het boek waardevol. Ethiek is volgens hem geen kwestie van perfecte mensen, maar van gewone mensen die iets beter willen worden in het doen van het goede. Het feilbare geweten biedt daarom niet alleen filosofische reflectie, maar ook praktische tips om het geweten te versterken, oefeningen en vragen om moreel bewustzijn te vergroten en handvatten voor organisaties die ethisch handelen structureel willen versterken. Voor leidinggevenden, professionals en toezichthouders is dit geen luxe, maar noodzaak.
Toegankelijk, inspirerend en toepasbaar
Een van de sterke punten van het boek is de rehabilitatie van Adam Smith. Waar hij vaak wordt neergezet als de pleitbezorger van winstmaximalisatie, laat Karssing overtuigend zien dat Smith een veel menselijker en socialer mensbeeld had. Een economie functioneert alleen als mensen verantwoord, empathisch en met geweten handelen, een boodschap die actueler is dan ooit. Ondanks het filosofische vertrekpunt is Het feilbare geweten verrassend praktisch. De dialoogvorm maakt complexe ideeën licht verteerbaar, en de vertaling naar herkenbare situaties in organisaties zorgt ervoor dat de lezer meteen ziet wat ermee kan worden gedaan. Dit is een boek dat uitnodigt tot gesprek in teams, tot reflectie in leiderschap en tot meer aandacht voor morele moed in organisaties. Het is diepgaand zonder zwaar te worden, filosofisch zonder zweverig te zijn, en praktisch zonder simplificatie.
Voor iedereen die werkt in situaties met morele dilemma’s van professionals tot bestuurders, is Het feilbare geweten meer dan een aanrader: het is onmisbaar leesvoer.
Over Nico de Leeuw
Nico de Leeuw is auteur en behalve communicatie-adviseur ook actief blogger, spreker en gastdocent. Van origine is hij journalist en was hij actief als tv-programmamaker bij tv-omroepen. Na een overstap werkte hij als communicatieadviseur en woordvoerder bij diverse publieke organisaties als strategisch communicatie- en mediaspecialist en woordvoerder.