Danielle Braun benadert fusies, samenwerkingen en ontvlechtingen vanuit haar achtergrond als antropoloog. Dat betekent: kijken naar cultuur, rituelen, verhalen en machtsverhoudingen. Niet naar wat er op papier staat, maar naar wat er werkelijk gebeurt. Ze laat zien hoe cultuur juist op momenten van verandering zichtbaar wordt - en hoe daar vaak onvoldoende aandacht voor is. De centrale lijn in het boek (vandaar ook de titel ‘In voor- en tegenspoed’) is de vergelijking tussen menselijke relaties en organisaties. Braun vergelijkt:
- Trouwen met fuseren (deel 1: Ja, ik wil – huwen)
- Samenwerken met samenleven (deel 2: Samen in dezelfde tent – samenleven)
- Ontvlechten met scheiden (deel 3: Cd van mij, cd van jou – scheiden)
betekenisgeving
Die vergelijking is niet alleen beeldend, maar ook functioneel. Ze maakt duidelijk waarom fusies vaak stroef verlopen, waarom loyaliteiten blijven doorwerken en waarom afscheid nemen zelden schoon of rationeel is. Net als in persoonlijke relaties blijkt dat er aandacht nodig is voor betekenisgeving, rituelen en afronding. Ook organisaties gaan vaak te snel voorbij aan rouw, verwachtingen en onuitgesproken afspraken.
Het eerste deel begint met de zoektocht naar een partner. Daarbij concludeert Braun dat, net als in de romantische liefde, een perfecte match zelden bestaat. En ga je fuseren uit liefde of uit zakelijk belang? Belangrijk is vooral om open te zijn over je motieven; anders wordt een eventuele scheiding des te pijnlijker. In dit deel gaat ze ook in op antropologische concepten als ranking en Power & Love. Hoe ga je om met schoonfamilie? En met stiefouders? Voor vrijwel alles is een vergelijking te maken tussen persoonlijke en zakelijke relaties. Ook het huwelijk zelf moet worden gevierd, met rituelen. Rituelen vormen een rode draad in het boek: je moet goed beginnen én goed afsluiten.
samenleven
Het tweede deel gaat over samenleven. Vanaf de huwelijksnacht tot de dagelijkse gang van zaken, waarin een balans moet worden gevonden tussen heldere taakafspraken en flexibiliteit. Vraagstukken komen aan bod over bijvoorbeeld monogamie en polygamie, waarbij transparantie van belang is. De kern van een relatie is commitment, vertrouwen en een gedeelde toekomstvisie. Samenleven vraagt bovendien om verandering - iets wat we allemaal wel eens hebben meegemaakt. Pas jij je aan de ander aan, of andersom? Of kom je tot een gezamenlijke, nieuwe werkwijze of cultuur? In zakelijk verband draait het dan om betekenisgeving: wat wordt het nieuwe verhaal dat ons bindt? Het hoofdstuk over relatieonderhoud (samen met het hoofdstuk over sleur uit deel 3) zou iedereen moeten lezen. Hier wordt vaak te weinig aandacht aan geschonken, met relaties die op de klippen lopen als gevolg.
roze olifant
En dan zijn we bij de scheiding. In dit deel nuanceert Braun het uitgangspunt van transparantie. Niet in alle situaties is volledige openheid wenselijk; soms is het beter om ook te zwijgen, voor de lieve vrede en om onherstelbare schade aan een relatie te voorkomen - zeker met het oog op de ‘kinderen’, of in zakelijk verband: de medewerkers. Braun gebruikt hier de metafoor van de roze olifant: die staat tussen ons in en symboliseert de realiteit die we niet durven te benoemen of die te groot is om te verdragen, maar die wel veel emotie oproept. De roze olifant hoeft niet altijd benoemd te worden; soms is het mooier om hem liefdevol de kamer uit te laten wandelen. Uit elkaar gaan is voor de meeste mensen moeilijk, en er zijn nauwelijks rituelen voor. Maar met bestaande rituelen en een zorgvuldige vormgeving lukt het vaker om een zakelijke scheiding niet als traumatisch, maar als een transitie te beleven.
Theorie en praktijk verbonden
Braun put uit zakelijke opdrachten, andere culturen (antropologie) én haar eigen persoonlijke ervaringen. Die combinatie maakt het boek levendig en geloofwaardig. Theorie en praktijk blijven voortdurend met elkaar verbonden. De antropologische blik zorgt ervoor dat je als lezer afstand kunt nemen, terwijl de persoonlijke voorbeelden juist nabijheid creëren.
Wat ook opvalt, is dat het boek voelt als een afronding. In de persoonlijke passages rondom een voormalige zakelijke samenwerking klinkt iets van closure door. Dat maakt het boek niet sentimenteel, maar wel gelaagd. Het gaat niet alleen over organisaties ‘daarbuiten’, maar ook over wat samenwerken met mensen doet - en wat loslaten vraagt.
anders kijken
Tijdens het lezen merkte ik dat In voor- en tegenspoed niet alleen aanzet tot nadenken over organisaties, maar ook over het eigen leven. Over hoe samenwerkingen beginnen, wat we onderweg normaliseren en hoe weinig ruimte er vaak is voor reflectie aan het einde. Terwijl Braun constateert dat het grootste gebaar van volwassenheid bij een scheiding is dat je openstaat voor een dieper gesprek, als de ander daar behoefte aan heeft. De voorbeelden uit het boek, met name die uit andere culturen, nodigen uit om anders te kijken - met meer aandacht voor wat niet direct zichtbaar is.
En als ik in mijn exemplaar geen aantekeningen en kladjes had aangebracht, zou dit bij uitstek een boek zijn dat je op de salontafel of de werk- of directietafel laat liggen. Niet alleen vanwege de brede toepasbaarheid en herkenbaarheid, maar ook omdat de fotografie en de opmaak van In voor- en tegenspoed er werkelijk uitspringen.
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.