Bij Het is allemaal de schuld van social media heeft de inhoud meer nuance dan de titel doet vermoeden. Dat heeft een voordeel: mensen die gaan lezen, leren die nuance kennen. Het risico, hoewel klein, is dat anderen alleen op basis van de titel denken: zie je wel, we zitten in de problemen. Misschien ben ik een purist. Titels bestaan ook om boeken te verkopen; daar moet ik me bij neerleggen.
Driedelige benadering
Kirsten Jassies is meester in het weergeven van de verschillende facetten, gedachten en invloeden rondom social media. Het resultaat is een waardig maar makkelijk leesbaar document dat zowel duiding als richting geeft.
Laat ik dit boek behandelen vanuit drie verschillende perspectieven: als essay, als persoonlijk verslag en als maatschappelijk document.
Essay
Jassies hanteert een globaal-chronologische lijn en heeft een intuïtieve stijl. Op haar kenmerkende manier begeleidt ze de lezer naar een voorzichtige conclusie over de staat van social media en AI. Daarna volgen haar adviezen, die ik eerder ervaar als suggesties of mogelijkheden. Ze componeert een verslag met gelijke delen aandacht voor techniek, maatschappelijke gebeurtenissen en persoonlijke realiteit. Daardoor heeft Het is allemaal de schuld van social media die unieke beleving van een essay. Ik kan vrijwel ongemerkt mee in haar observaties en haar mening op waarde schatten.
Zoals bij elk goed essay ligt de duiding voor een groot deel bij mij als lezer. Jassies is weliswaar licht sturend in haar bronnen, maar escaleert niet in dramaspraak. Ze blijft weg van versleten redeneringen en woordkeus. Zo schrijft ze niet in zinnen als ‘in deze tijden van versnelling...’, maar neemt ze de werkelijkheid van social media als gegeven. Een voorbeeld: Jassies pleit niet voor het compleet afschaffen van specifieke aanbevelingen door gebruik van algoritmes. Ze hecht waarde aan de persoonlijke beleving van social media, omdat dit zeker niet alleen negativiteit brengt.
Persoonlijk
Kirsten Jassies groeide op met digitale techniek: van personal computer naar e-mail, van MSN naar Twitter. Ze deed met alles mee en maakte haar werk van schrijven voor digitale media. Ze kreeg een hele redactie aan het internet - letterlijk, ze hadden geen aansluiting en er ook geen zin in. Ze is early adopter van Twitter en Instagram en zelfbenoemd Tiktoloog. Dit boek gaat over haar tijd op het web en met apps.
Vanuit het persoonlijk perspectief leest dit boek als een coming-of-ageverhaal. In de manier waarop ze schrijft over haar omgang met technologie merk ik een steeds verschuivende liefde. Het is duidelijk dat Jassies haar eigen beleving niet als maatstaf voor de waarheid neemt, maar soms langs nostalgie schuurt. Niet vreemd: de opkomst van internet was een bijzondere belevenis met gevoelens van revolutionaire verandering. De nostalgische tonen werken ook mee in een bij vlagen net-niet angstig toekomstbeeld. Jassies ontwijkt gelukkig een al te negatieve beschrijving. Ze lijkt aan het einde van Het is allemaal de schuld van social media een beetje op de ouder die tegen haar tienerdochter zegt: ik ben ook jong geweest, maar kijk uit.
Maatschappelijk
Dit boek geeft een insiderperspectief op de ontwikkeling van social media en AI. Vanuit dit perspectief wordt duidelijk dat gebeurtenissen in de maatschappij niet los van elkaar bestaan. Jassies illustreert de wisselwerking van (massa)media, maatschappelijke trends en individuele verwachtingen. Ze geeft de praktijk hiervan weer voor meerdere nu levende generaties. De verschillende leeftijdsgroepen gebruiken bijvoorbeeld vaak andere socialmediakanalen en gebruiken die ook nog eens voor verschillende doelen en op verschillende manieren.
De waarde van Het is allemaal de schuld van social media is dat ik zelf ruimte krijg om een naam of betekenis te geven aan stromingen en gebeurtenissen. Een enkele keer ervaar ik hierin te veel sturing.
Kritiek
Jassies wil aantonen dat AI een grote impact heeft op onze collectieve beleving. Om haar punt te maken, gaat ze langs de rand van feitelijkheid. Haar argument is dat nieuwe media altijd een grote impact hebben op onze perceptie van echt en nep.
Als bewijs haalt ze twee beruchte misvattingen aan: de eerste filmvertoning en het hoorspel War of the Worlds. Bij de film van de gebroeders Lumière zouden mensen gillend de zaal zijn uitgerend; bij de radio-uitzending belden naar verluidt veel mensen de politie. Het is ironisch dat een factcheck met gebruik van AI juist dit bewijs ontkracht. In beide voorbeelden waren de werkelijke reacties aanzienlijk minder in aantal en intensiteit dan het verhaal vertelt.
positief-kritisch
Gelukkig maakt Jassies ook een ander, belangrijker punt: mensen zijn sterk adaptief. Ze hebben zowel een kritisch als een scheppend vermogen. De genoemde voorbeelden worden daar - na de factcheck - een mooi bewijs van. De reacties op de film en radio-uitzending waren mild. Mensen verwonderden zich over de nieuwe technologie en integreerden die in hun leven.
Jassies roept met Het is allemaal de schuld van social media op om positief-kritisch om te gaan met social media en AI. Het is onderdeel van ons leven: we kunnen het gebruiken, maar blijven altijd zelf nadenken.
Over Hans de Witte-van Mierlé
Hans de Witte - van Mierlé is coach, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.