Het boek bestaat uit vijf bijdragen van evenzoveel auteurs. Een paar bijdragen zijn bijzonder interessant en inspirerend. Het boek is geschreven in een periode dat we in de westerse samenleving aanlopen tegen de grenzen van het rationele. Kortom: lopen we tegen de grenzen van ons systeem op? En is het tijd voor andere benaderingen van management- en besturingsvraagstukken? Het boek plaatst vernieuwing tegenover verandering. Waar verandering staat voor 'meer van hetzelfde', daar staat vernieuwing voor nieuwe manieren, voor 'toekomstbestendigheid', en voor actief kunnen inspelen op nieuwe situaties. Vanuit die optiek is het aardig dit boek te lezen en te kijken of het inzichten biedt om wezenlijke vernieuwing te realiseren. Twee bijdragen springen eruit: het deel dat gaat over het heden managen vanuit de toekomst (van de hand van Jan Bommerez), en het deel dat geschreven is door Paul de Blot, vanwege de intellectuele diepgang en de rijkdom van bronnen waaruit hij put. De Blot geeft de lezer een kader waarin hij het denken over spiritualiteit kan plaatsen. De ingang die hij hiervoor kiest, is het thema vernieuwing. Waarom is het zo moeilijk organisatieverandering dan wel vernieuwing te laten slagen? Omdat er onvoldoende diepgang zit in de gekozen aanpak, zo betoogt De Blot. Volgens hem grijpt een goede aanpak in op het 'zijn' van een organisatie, zeg maar de kern van een organisatie. In wetenschap en praktijk zijn vele organisatieconcepten ontwikkeld die het begrip 'spiritualiteit' een plaats geven. Zoals de organisatievisie van Ignatius de Loyola (circa 1550) die het maken van de juiste keuzen in een wereld die van toeval aan elkaar lijkt te hangen, verbindt met sterke eigen inzichten die voortdurend worden bijgesteld. Een ander concept is de visionaire organisatie die zich kenmerkt door een samenspel tussen een onveranderlijke ideologie en een flexibele praktijk. Een visionaire organisatie wordt gedreven door sterk en visionair leiderschap, belichaamd door leiders die in eigen vlees en bloed de kernideologie zijn. Aan het einde van zijn bijdrage komt De Blot dichter bij de kern van de zaak, het 'zijn' van organisaties. Dat zijn wordt bepaald door vijf wezenskenmerken: Waarheid, Goedheid, Eenheid, Schoonheid en Wording. 'Waarheid' gaat over transparantie, 'Goedheid' over dat wat een organisatie aantrekkelijk maakt, 'Eenheid' is de samenhang of harmonie die een organisatie heeft met haar omgeving, en 'Schoonheid' wordt bereikt door het samenspel van de drie voorgaande wezenskenmerken. Tot slot geeft 'Wording' aan dat het gaat om een voortdurend proces, om iets dat nooit af is, maar altijd verandert. Deze vijf kwaliteiten bepalen het zijn van een organisatie en vormen dus ook het aanknopingspunt voor diepgaande verandering. Maar hoe pak je dit aan? Hoe moet je deze vijf zijnskwaliteiten hanteren? Voor dit praktischer vraagstuk geeft Bommerez goede handvatten. Hij heeft het over het managen van het heden vanuit de toekomst, en citeert hierbij Peter Drucker: 'De beste manier om de toekomst te voorspellen, is er zelf één te creëren.' Dat spreekt aan en nodigt uit tot verder lezen. Het gaat om het managen op basis van de toekomstige context. Managen op basis van bestaande kennis is managen op basis van het verleden. Het managen vanuit de toekomst vraagt om het kunnen denken in een andere context (ook wel een paradigmawisseling genoemd), en dat vraagt weer om een andere wijze van denken. Het boek raakt enkele gevoelige snaren, maar door het gebrek aan samenhang mist het diepgang en toepasbaarheid. Daardoor kan het boek helaas niet echt overtuigen. Voor de lezer die niet eerder over spiritualiteit in het organisatieleven heeft gelezen, nodigt het boek uit tot verdere studie. Voor de geoefende lezer zal het een verrijking en verdieping zijn. Maar onmisbaar is het boek voor niemand.
Over Vincent Janssen
Vincent Janssen is bestuurskundige en adviseert organisaties op het gebied van management- en organisatie-ontwikkeling. Vincent is verbonden aan ROI-Opleiding, coaching en advies.
