Volgens Gert-Jan van der Vossen denken veel organisaties dat ze 'in control' zijn, zodra de schijnzekerheid van de controller een positief resultaat toont. 'In control' wordt vaak ten onrechte verengd tot sturing op financiële parameters. Controllers zoomen in op deelaspecten. Maar in een organisatie gaat om het geheel. In control zijn betekent managen. Toezicht houden dient dus ook op een bredere kritische wijze te geschieden. Van belang is dat de toezichthouder niet alleen op de hoogte is van de missie en visie van de organisatie, maar ook weet wie de klanten en stakeholders zijn.
Zo blijkt dat een non-profitorganisatie meer aandacht vraagt van de toezichthouder, aangezien deze een grotere diversiteit aan stakeholders bezit. Daarentegen is het risicoprofiel van een profitorganisatie vaak weer groter dan een non-profitorganisatie. De essentie van toezicht houden bestaat uit: informatie verzamelen, oordelen en ingrijpen. Maar ook advies geven aan de Raad van Bestuur. De toezichthouder dient zo'n zes tot twaalf keer per jaar zijn verantwoordelijkheid te nemen. Dit in tegenstelling tot de Raad van Bestuur die zeven dagen per week onophoudelijk met deze materie bezig is. Hierdoor dient de toezichthouder slimmer, efficiënter te zijn, maar ook een andere bagage mee te brengen. Goed toezicht koppelt Van der Vossen aan zes principes. Selectief, slagvaardig, samenwerkend, onafhankelijk, transparant en professioneel. Deze beschrijft hij vervolgens uitgebreid. Ook besteedt hij aandacht aan de valkuilen. Een toezichthouder blijft de Raad van Bestuur bijvoorbeeld erkenning geven, in voor- en tegenspoed. Maar daar wringt vaak de schoen. Vooral als er een periode is geweest van voorspoed en er amicaler met elkaar is opgetrokken, kan dit problemen veroorzaken in een periode van tegenspoed. Het kan nog ingewikkelder worden indien de organisatie uit een éénhoofdige Raad van Bestuur bestaat. Wanneer de toezichthouder niet volgens de governance code ook regelmatig niet-statutaire managers, medewerkers of stakeholders heeft gesproken, kan hij door de eenzijdige gefilterde informatie van de bestuurder verkeerde beslissingen nemen. En dan praten we nog niet over fraudezaken. Van der Vossen wijst u uitgebreid op de te hanteren werkwijze. De auteur staat er op een gestructureerde manier bij stil hoe u als toezichthouder zicht krijgt op relevante risico's. Het moge duidelijk zijn dat het noodzakelijk is dat zowel de organisatie als de toezichthouder zorgen voor een 'open cultuur'; een cultuur waarin ook het signaleren van risico's wordt gewaardeerd. Hierdoor wordt het namelijk mogelijk om in alle openheid te controleren en toezicht te houden. Ondanks de grote hoeveelheid informatie is Van der Vossen er in geslaagd om deze materie goed leesbaar aan het papier toe te vertrouwen. Tevens zorgt hij voor een samenvatting aan het eind van alle hoofdstukken. Uiteraard is er ook aandacht voor de beoordeling en beloning voor bestuurders, die de toezichthouder immers vaststelt. Naast de individuele kwaliteiten van een toezichthouder beschrijft de auteur gedetailleerd wat de samenstelling van een Raad van Toezicht moet zijn om effectief te kunnen functioneren. 'Goed toezichthouderschap' wordt afgesloten met drie modellen om de sturing en beheersing in een organisatie vorm te geven. In 'Goed toezichthouderschap' beschrijft Gert-Jan van der Vossen op een overzichtelijke manier de aandachtsgebieden die een toezichthouder nodig heeft. Dit combineert hij met de vele dilemma's uit de praktijk. Gert-Jan van der Vossen maakt u met dit boek geen controller, maar zorgt dat u een goede nachtrust heeft als toezichthouder. Maar bovenal levert hij een essentiële bijdrage aan goed toezichthouderschap.
Over Peter Vermeulen
Peter Vermeulen MBA is ondernemer, investeerder en co-founder van mEYEholding en Azalea Vision en schrijft recensies op persoonlijke titel.
