Klassenjustitie in de Nederlandse strafrechtketen

Samenvatting 9

1 Inleiding 17
1.1 Aanleiding 18
1.2 Doel en onderzoeksvragen 19
1.3 Opbouw rapport 21

2 Onderzoeksmethoden 23
2.1 Inleiding 23
2.2 Literatuuronderzoek, verkennende interviews en focusgroep 23
2.3 Aanvullend literatuuronderzoek 26
2.4 Verdiepende focusgroepen en interviews 27
2.5 Voorbehoud 29

3 Wat is het? 31
3.1 Inleiding 31
3.2 Definitie klassenjustitie 32
3.2.1 Illegitiem 34
3.2.2 Benadeling en bevoordeling 37
3.2.3 Bewust en onbewust 37
3.2.4 Systematisch en incidenteel 39
3.2.5 Direct en indirect 40
3.2.6 Klasse 41
3.3 Afbakening van het onderzoek 48
3.3.1 Strafrechtspleging 48
3.4 Conclusies 53

4 Komt het voor? 55
4.1 Inleiding 55
4.1.1 Voorbehoud 55
4.2 Verschijningsvormen 56
4.2.1 Wet- en regelgeving 56
4.2.2 Voorfase 57
4.2.3 Opsporing en (niet-)vervolging 63
4.2.4 Berechting 77
4.2.5 Executiefase 84
4.2.6 Rechtsbijstand 86
4.3 Conclusies 87

5 Hoe vaak komt het voor? 91
5.1 Inleiding 91
5.2 Literatuur 91
5.3 Focusgroepgesprekken en interviews 93
5.4 Conclusies 94

6 Waardoor komt het? 97
6.1 Inleiding 97
6.2 Mogelijke verklaringen 97
6.2.1 Productie en capaciteit 97
6.2.2 Discretionaire ruimte 98
6.2.3 Vooroordelen, stereotypen en discriminatie 100
6.2.4 Communicatie, kennis en herkenning 102
6.2.5 Risicotaxatie-instrumenten 105
6.2.6 Praktische onmogelijkheden 106
6.2.7 Kleine wereld 107
6.2.8 Grote belangen 107
6.2.9 Verantwoording en controle 108
6.2.10 Politieke afhankelijkheid 109
6.3 Conclusies 109

7 Reflecties van enkele kritische burgers 111
7.1 Inleiding 111
7.1.1 Voorbehoud 111
7.2 Wat wordt verstaan onder klassenjustitie? 112
7.2.1 Aangedragen casuïstiek 115
7.3 Komt het incidenteel of systematisch voor? 117
7.4 Welke verklaringen worden gegeven voor klassenjustitie? 118
7.5 Conclusies 120

8 Conclusies en aanbevelingen 123
8.1 Inleiding 123
8.2 Conclusies 123
8.2.1 Wat is klassenjustitie? 123
8.2.2 Komt klassenjustitie voor in de Nederlandse strafrechtketen? 124
8.2.3 Hoe vaak komt klassenjustitie voor in de Nederlandse strafrechtketen? 125
8.2.4 Wat zijn verklaringen voor klassenjustitie in de strafrechtketen in Nederland? 126
8.2.5 Wat vinden de geïnterviewde kritische burgers ervan? 127
8.3 Suggesties voor vervolgonderzoek 128
8.4 Aanbevelingen 130

Summary 131
Bijlage 1 Begeleidingscommissie 137
Bijlage 2 Respondenten 139
Bijlage 3 Topic list verkennende interviews 141
Bijlage 4 Topic list verkennende focusgroep 143
Bijlage 5 Topic list verdiepende interviews 145
Bijlage 6 Topic list verdiepende focusgroepen 147
Bijlage 7 Zoekproces literatuuronderzoek 149

Literatuur 151