Recht, Orde en Vrijheid
Samenvatting
Wat is de verhouding van recht en rechtvaardigheid? Deze uitgave geeft een historisch overzicht van de verschillende theorieën hierover. Geen andere titel schetst zo’n compleet en verhelderend beeld van de geschiedenis van de rechtsfilosofie.
Wat is de verhouding van recht en rechtvaardigheid? Rechtsfilosofen breken er al eeuwen hun hoofd over die vraag, met vele tegenstrijdige theorieën en steeds verfijndere argumentatie tot gevolg. In Recht, Orde en Vrijheid bespreekt een aantal experts de boeiende dynamiek tussen recht, orde en rechtvaardigheid.
Deze publicatie behandelt vragen als: Wanneer moet je het recht gehoorzamen? Wat houdt rechtvaardigheid in? Moet een rechtvaardige rechtsorde de burger perfectioneren tot deugdzaam burger? Of moet het recht alleen de billijke voorwaarden scheppen waarbinnen elk individu zich vrij kan ontplooien? Het boek geeft een historisch overzicht en een kritische analyse van de westerse rechtsfilosofie, van de Griekse Pre-Socraten tot de liberale rechtvaardigheidstheorie van Rawls.
In de moderne westerse rechtsorde staat de individuele autonomie centraal: vandaar de democratische rechtsstaat en de mensenrechten. Voordien ging men ervan uit dat het individu een plaats heeft in een groter maatschappelijk en kosmisch geheel. Die opvatting heerst ook in de niet-westerse wereld. Het is dus de vraag of de mensenrechten universeel gelden. Ofwel: moet het recht orde én vrijheid garanderen?
Rechtsfilosofie en actuele rechtsproblemen
Deze vierde, herziene editie haakt in op actuele emancipatiebewegingen als #MeToo en Black Lives Matter. Ze besteedt extra aandacht aan inclusiviteit in het rechtsideaal en racistische tendensen in de westerse politieke filosofie.
Ook het niet-westerse perspectief komt aan bod, met name van de Chinese, Afrikaanse en interculturele filosofie.
De diverse hoofdstukken zijn op een toegankelijke manier geschreven en geven een grondig overzicht van de hoofdlijnen van de rechts- en politieke filosofie van verleden en heden. Er bestaat geen andere uitgave die dat op dezelfde verhelderende wijze doet. Recht, Orde en Vrijheid is daarmee onmisbaar voor iedereen die zich vanuit de theorie of praktijk bezighoudt met rechtspraak.
Trefwoorden
rechtsfilosofie politieke filosofie mensenrechten vrijheid liberalisme democratische rechtsstaat rechtvaardigheid verlichting orde natuurrecht individuele autonomie rechtsstaat ethiek gelijkheid geschiedenis rechtspositivisme democratie pluralisme kant tolerantie universaliteit sociale contracttheorie sociale rechtvaardigheid rawls emancipatie constitutionalisme marx machtenscheiding cultureel relativisme globaliseringsproces
Trefwoorden
Specificaties
Inhoudsopgave
U kunt van deze inhoudsopgave een PDF downloaden
1.1 Inleiding / 1
1.2 Rechtsfilosofie / 5
1.2.1 Wat is recht? / 5
1.2.1.1 Inleiding / 5
1.2.1.2 Recht, orde en moraal / 5
1.2.1.3 Natuurrechtsleer en rechtspositivisme / 10
1.2.2 Natuurrechtsleer / 11
1.2.2.1 Het klassieke natuurrecht / 11
1.2.2.2 Naturalistisch natuurrecht: het biologische model / 15
1.2.2.3 Natuurrecht volgens het communicatiemodel / 17
1.2.3 Beschrijvend rechtspositivisme en zijn critici / 18
1.2.3.1 Austin: recht als dwangbevelen van de overheid / 20
1.2.3.2 Hart: primaire en secundaire regels / 21
1.2.3.3 Dworkins kritiek: regels en beginselen / 26
1.2.3.4 Critical Legal Studies / 32
1.3 Recht tussen macht en moraal / 38
1.4 Een kort overzicht van de volgende hoofdstukken en een analyse van het vrijheidsbegrip / 45
1.4.1 Historische perioden / 45
1.4.2 Vrijheid / 50
1.4.3 Vrijheid van de Ouden versus vrijheid van de Modernen / 55
2 OUDHEID EN MIDDELEEUWEN / 59
2.1 Inleiding in de Griekse filosofie / 59
2.2 Voor-socratici / 66
2.3 De sofisten / 68
2.3.1 Scepticisme en relativisme / 68
2.3.2 Recht als conventie / 71
2.4 Plato / 73
2.4.1 Inleiding / 73
2.4.2 Staatsleer / 74
2.4.3 Rationalistische kennistheorie en zijnsleer / 76
2.4.4 Moreel perfectionisme / 79
2.4.4.1 Perfectionistische individuele ethiek / 79
2.4.4.2 Perfectionistische politieke theorie / 81
2.4.5 Commentaar / 83
2.5 Aristoteles / 86
2.5.1 Zijnsleer / 87
2.5.2 Ethiek / 89
2.5.3 Politieke filosofie en rechtsfilosofie / 93
2.5.4 Commentaar / 96
2.6 De Stoa / 97
2.7 De Middeleeuwen / 102
2.7.1 Inleiding / 102
2.7.2 Thomas van Aquino / 107
2.7.3 Einde van de Middeleeuwen / 113
2.7.3.1 Willem van Ockham / 114
2.7.3.2 Marsilius van Padua / 115
2.8 Besluit / 116
3 HET BEGIN VAN DE MODERNE TIJD / 117
3.1 Inleiding / 117
3.2 Van Gods soevereiniteit naar volkssoevereiniteit: het calvinisme / 130
3.3 Realisme en relativisme: de Renaissance / 135
3.4 De breuk met de traditie: de wetenschappelijke revolutie / 138
3.5 Het moderne natuurrecht; Hugo de Groot / 143
4 HOBBES, LOCKE EN SPINOZA / 149
4.1 Hobbes / 149
4.1.1 Leven / 149
4.1.2 Mens en wereld / 151
4.1.3 De natuurtoestand / 153
4.1.4 De sociale moraal / 155
4.1.5 De staat / 158
4.1.6 Het sociaal verdrag / 159
4.1.7 Recht en moraal / 161
4.1.8 Commentaar / 163
4.2 Locke / 164
4.2.1 Leven / 164
4.2.2 Het recht in de natuurtoestand / 166
4.2.3 De vorming van de politieke gemeenschap / 168
4.2.4 Grenzen van het gezag / 169
4.2.5 Gronden en grenzen van betrouwbare kennis / 175
4.3 Spinoza / 177
4.3.1 Leven / 177
4.3.2 Pluralisme en tolerantie / 178
4.3.3 Commentaar / 180
4.4 Conclusie: Hobbes en Locke / 181
5 ACHTTIENDE-EEUWSE VERLICHTING / 185
5.1 Verlichting, vrijheid, gelijkheid en broederschap / 185
5.1.1 Verlichting door wetenschap / 185
5.1.2 Rechtsfilosofie van de Verlichting / 187
5.2 De liberale Verlichting: Montesquieus machtenscheiding / 189
5.2.1 Montesquieu / 189
5.2.2 De geest van de wetten / 190
5.2.3 Machtenscheiding / 192
5.2.4 Montesquieu als gematigd liberaal / 194
5.2.5 Commentaar / 195
5.3 Verlichting van het strafrecht / 197
5.3.1 Machtsmonopolie en strafrecht / 197
5.3.2 Cesare Beccaria / 197
5.3.3 Strafrecht volgens Beccaria / 198
5.3.4 Instrumentalistisch strafrecht en individuele rechtvaardigheid / 202
5.3.5 Machtenscheiding en codificatie / 204
5.4 Natuurlijk recht, verlichte wetenschap en wrede willekeur / 206
5.5 Rousseau: heimwee naar natuurlijke geborgenheid / 208
5.5.1 Rousseaus leven en werken / 208
5.5.2 Gevoel versus rede: de ‘natuurlijke’ en de ‘beschaafde’ mens / 209
5.5.3 Politiek, recht en staat / 211
5.5.4 Commentaar / 214
5.6 Franse Revolutie: de Verklaring van de rechten van de mens en de burger / 215
5.7 Voortgang van de Verlichting / 220
6 DE SYNTHESE VAN KANT / 225
6.1 Inleiding / 225
6.2 Kennistheorie: synthese van empirisme en rationalisme / 231
6.2.1 De invloed van het empirisme van Hume / 231
6.2.2 Kants kennisleer / 234
6.3 Ethiek / 237
6.3.1 De categorische imperatief / 237
6.3.2 Kants deontologische ethiek versus het Utilisme / 243
6.4 Rechtsfilosofie / 244
6.4.1 Recht en ethiek / 244
6.4.2 Sociaal contract / 247
6.4.3 Internationaal recht / 248
6.5 De scheiding van zijn en behoren en de smalle sociale moraal / 249
6.6 Commentaar / 252
7 NEGENTIENDE EEUW / 259
7.1 Inleiding / 259
7.1.1 Algemene ontwikkelingen / 259
7.1.2 Liberalisme en Utilisme / 265
7.1.3 Conservatisme en Historische Rechtsschool / 268
7.1.4 Hegel / 271
7.1.5 Marx / 274
7.1.6 Nietzsche / 275
7.2 Het Utilisme / 277
7.2.1 Inleiding / 277
7.2.2 Jeremy Bentham / 277
7.2.3 John Stuart Mill / 279
7.2.4 Mills Utilisme / 280
7.2.5 Mills politiek liberalisme / 284
7.2.6 Commentaar / 285
7.3 Hegel / 287
7.3.1 Inleiding / 287
7.3.2 Hegel en het liberalisme / 288
7.3.3 Rechtsfilosofie als filosofie van de geest / 290
7.3.4 Recht, moraliteit en zedelijkheid / 292
7.3.5 Staat en maatschappij / 294
7.3.6 Staatsrecht / 295
7.3.7 Commentaar / 299
7.4 Marx / 302
7.4.1 Inleiding / 302
7.4.2 Historisch materialisme / 303
7.4.3 Klassenstrijd / 307
7.4.4 Marx, de liberale mensenrechten en de staat / 311
7.4.5 Marx en vrijheid / 314
7.4.6 Marx’ normatieve uitgangspunten / 315
7.4.6.1 Inleiding / 315
7.4.6.2 Vervreemding / 315
7.4.6.3 Is het kapitalisme onrechtvaardig? / 320
7.4.7 Commentaar / 325
7.5 Nietzsche / 328
7.5.1 Inleiding / 328
7.5.2 Aan gene zijde van goed en kwaad / 331
7.5.3 De nietzscheaanse staat: kunstenaars-tirannen / 333
7.5.4 Commentaar / 335
8 TWINTIGSTE EEUW: 1900-1945 / 339
8.1 Inleiding / 339
8.1.1 Algemene ontwikkelingen / 339
8.1.2 Ontwikkelingen in de filosofie / 343
8.2 Psychoanalyse / 353
8.2.1 Inleiding / 353
8.2.2 Het psychische apparaat / 356
8.2.3 Het functioneren van de psyche / 358
8.2.4 De oorsprong van wet, moraal en religie / 361
8.2.5 Commentaar / 367
8.3 Logisch Positivisme / 368
8.3.1 Wetenschappelijke vooruitgang / 368
8.3.2 Ethiek / 372
8.3.3 Recht / 379
8.4 Kritisch Rationalisme / 382
8.4.1 Popper / 382
8.4.2 De open samenleving en haar vijanden / 384
8.4.3 Commentaar / 386
8.5 Hermeneutiek / 387
8.5.1 Het praktische belang van begrijpen / 387
8.5.2 Hermeneutiek en rechtswetenschap / 391
8.5.3 Commentaar / 396
9 TWINTIGSTE EEUW: 1945-2000 / 399
9.1 Inleiding / 399
9.1.1 Politieke en filosofische ontwikkelingen / 399
9.1.2 Communitarisme / 402
9.1.3 Taalfilosofie en cultureel relativisme / 404
9.1.4 Postmodernisme / 406
9.1.5 Kritische Theorie / 407
9.1.6 Neo-aristotelisch natuurrecht / 409
9.1.7 Deconstructie / 413
9.1.8 Politiek liberalisme / 415
9.1.9 Intersubjectiviteit en politiek / 420
9.2 De Filosofie van de Gewone Taal / 422
9.2.1 Taalfilosofie / 422
9.2.2 Taalfilosofie en ethisch relativisme / 424
9.3 Kritische Theorie / 429
9.3.1 Neomarxisme / 429
9.3.2 Het emancipatiebelang / 431
9.3.3 De ideale communicatiegemeenschap / 433
9.3.4 Rechtsfilosofie / 437
9.4 Commentaar: intersubjectiviteit en universele ethiek / 441
9.5 Deconstructie / 443
9.5.1 Radicalisering van de psychoanalyse / 443
9.5.2 Rechtsfilosofie / 448
9.5.3 Commentaar / 452
9.6 Politiek liberalisme / 456
9.6.1 Rawls’ theorie van rechtvaardigheid / 456
9.6.2 Liberalisme: politiek, niet metafysisch / 460
9.6.3 Een liberaal volkenrecht / 465
9.6.4 Rawls’ rechtvaardigheidstheorie: amendementen, kritiek en commentaar / 468
9.6.4.1 Feminisme / 468
9.6.4.2 Multiculturalisme: culturele minderheden / 471
9.6.4.3 Globale rechtvaardigheid / 475
9.6.4.4 Neoliberalisme: marktvrijheid / 477
9.6.4.5 Communitarisme: individu en gemeenschap, staatsneutraliteit en publieke rede / 484
9.6.4.6 Interculturele filosofie / 490
9.6.4.7 Afrikaanse filosofie / 497
9.6.4.8 Raciaal sociaal contract / 505
9.6.4.9 Commentaar / 511
10 CONCLUSIE: RECHT, ORDE EN VRIJHEID / 517
10.1 Inleiding / 517
10.1.1 Wat is recht? / 517
10.1.2 Drie kernthema’s / 519
10.2 Cognitivistische en non-cognitivistische visies op recht, orde en vrijheid / 523
10.2.1 Oudheid en Middeleeuwen / 523
10.2.2 Moderne tijd / 525
10.3 Complicaties / 528
10.4 Een liberale visie op de verhouding van recht, orde en vrijheid / 532
10.4.1 Politiek liberalisme: historische wortels / 532
10.4.2 Politiek liberalisme: rechtvaardigheid als procedurele metamoraal, pluraliteit en tolerantie / 534
10.4.3 Politiek liberalisme: individuele autonomie, publieke rede / 537
10.5 Interne kritiek op het politiek liberalisme / 540
10.5.1 Amendementen: sekse, ras, culturele minderheden,
arme volken / 541
10.5.2 Neoliberalisme en participatief socialisme / 544
10.5.3 Metafysisch liberalisme / 546
10.6 Externe kritiek op het politiek liberalisme / 548
10.6.1 Nussbaum: kwaliteit, niet kwantiteit / 548
10.6.2 Communitarisme: autonomie is anomie / 549
10.6.3 Cultuurrelativisme: vrijheid van cultuurpatronen / 551
10.7 Kosmische rechtvaardigheid: mens en natuur / 554
10.7.1 De zon mag zijn maat niet te buiten gaan / 554
10.7.2 Voorgeschiedenis / 555
10.7.3 Liberale rechtvaardigheid en dierenrechten / 558
10.7.4 Liberale rechtvaardigheid en klimaatcrisis / 560
10.8 Conclusie: thematische analyse en een antwoord op de vragen van hoofdstuk 1 / 563
10.8.1 Drie kernthema’s / 563
10.8.2 Vier vragen over recht en rechtvaardigheid / 566
10.8.3 Slotsom / 570
10.9 Verleden, heden, toekomst / 571
10.9.1 Eindzege van het liberalisme? / 573
10.9.2 Botsende beschavingen / 577
10.9.3 China: confucianisme / 581
10.9.4 Liberale democratie / 589
10.10 Epiloog: hoe kunnen we leren van de geschiedenis? / 594
10.10.1 Onder historici / 594
10.10.2 Historische objectiviteit / 596
10.10.3 Rationele reconstructie / 597
10.10.4 Whig-interpretatie van de geschiedenis? / 599
10.10.5 Hermeneutische spiraal / 601
Literatuur / 605
Personenregister / 619
Anderen die dit boek kochten, kochten ook
-
André van Berkel€ 44,75 -
Marleen Heijsteeg€ 36,50
-
E.R. Muller€ 54,50
-
Tromp€ 117,81
-
Ton Hartlief€ 65,50
-
Gijs van Dijck€ 37,95
Rubrieken
- cadeauboeken
- computer en informatica
- economie
- filosofie
- flora en fauna
- geneeskunde
- geschiedenis
- gezondheid
- jeugd
- juridisch
- koken en eten
- kunst en cultuur
- literatuur en romans
- mens en maatschappij
- naslagwerken
- non-fictie informatief/professioneel
- paramedisch
- psychologie
- reizen
- religie
- schoolboeken
- spiritualiteit
- sport, hobby, lifestyle
- thrillers en spanning
- wetenschap en techniek
- woordenboeken en taal
