Luhmann was een vooraanstaande Duitse socioloog en een van de grondleggers van de theorie van sociale systemen. Dit boek is een (vergeten) afgeleide van zijn werk maar is nog steeds actueel en verschaft zeer nuttige inzichten over ‘troonopvolging’. In drie essays gaat de schrijver in op de informele relatie tussen leidinggevenden en ondergeschikten.
Luhmann stelt dat elke organisatie een informele orde kent die niet doelgericht, maar persoonlijk is georiënteerd. Hiermee worden behoeften, die de formele organisatie niet kan vervullen, bevredigd. Dit is de kernboodschap die van belang is bij iedere benoeming: een formele baas is niet altijd ook de informele baas. Hou je geen rekening met de informele organisatie bij een benoeming? Dan kan je dat lelijk opbreken! Hoewel Luhmann veel gebruik maakt van zijn ambtelijke achtergrond, zijn de inzichten universeel toepasbaar. Deze zijn terug te voeren tot een systeem met vier variabelen. Ten eerste gaat het om de legitimiteit van de wissel in leiderschap volgens de informele normen en waarden. Ten tweede de regulering van zowel de positie als de wisseling. Ten derde: waar komt De nieuwe baas vandaan? Van binnen of van buiten? En tot slot de persoonlijkheid van de voorganger. Op basis van deze variabelen stelt Luhmann verschillende vragen die tot een fascinerende tocht door de informele organisatie leidt.
Het is jammer dat het boek een, naar ik meen, letterlijke vertaling is van het Duitse origineel. Want voor een boek van nog geen honderd pagina’s, is het lezen hard werken. Laat je ook niet afleiden door achterhaalde inzichten, zoals bijvoorbeeld over human relations. Het boek is immers meer dan vijftig jaar geleden geschreven.
Wie echter de moeite neemt om het wat gedateerde sociologische taalgebruik te doorgronden krijgt boeiende inzichten in de informele organisatie als beloning. Het is een waardevol boek voor iedere professional, leidinggevende of niet, die inzicht wil krijgen in de gevolgen van de benoeming van een nieuwe baas en de invloed van de informele organisatie daarop.
Over Wiemer Renkema
Wiemer Renkema is eigenaar van To be Training & Consulting, een innovatief human resources training- en managementadviesbureau. Hij is de auteur van Managen of niet, dat is de vraag.
