Iedereen weet wel dat planten en dieren ook Latijnse namen hebben. Zo zijn wij mensen de Homo sapiens en heet onze kat Felis silvestris catus. Deze naamgeving werd in de achttiende eeuw bedacht door Linnaeus. Dat wist ik vaag, net als het feit dat hij zijn bul behaalde aan de inmiddels ter ziele gegane Universiteit van Harderwijk. Maar in dezelfde periode bleek ook een heel ander wereldbeeld te ontstaan. Over die ideeënstrijd gaat het fascinerende Al wat leeft.
Pulitzerprijs
In zijn met een Pulitzerprijs bekroonde biografie schrijft John Roberts over Linnaeus en diens Franse tijdgenoot Buffon. Beiden leiden een bijzonder leven in een Europa dat in rap tempo verandert: de wetenschap bloeit op en revoluties dienen zich aan de horizon aan. In Zweden werkt Linnaeus zich op van arme student tot professor in de geneeskunde. Buffon daarentegen heeft een welgesteld leven, maar belandt toevallig op de plek die hem op het lijf geschreven is: beheerder van de koninklijke plantentuin in Parijs.
vogelbekdier
Linnaeus werkt aan een rigide systeem waarin elk dier precies in zijn hokje past. Hij worstelt met de indeling. Zo wil hij planten eerst ordenen op basis van hun voortplanting, terwijl hij dieren juist op uiterlijke kenmerken wil indelen. Steeds weer duikt er een organisme op dat zijn systeem op de proef stelt, maar telkens weet hij het aan te passen. Ook zijn opvolgers worstelen daarmee – het vogelbekdier leek werkelijk alle hokjes te buiten te gaan. Linnaeus stuurde bovendien zijn leerlingen naar gevaarlijke uithoeken van de wereld om nieuwe soorten te ontdekken. Biologie kon dodelijk zijn.
evolutietheorie
Buffon geloofde niet in zulke starre systemen. Daarvoor waren ecosystemen en de relaties tussen organismen te complex. In talloze delen beschreef hij de natuur in samenhang met elkaar én met de mens. Daardoor zag hij ook dat organismen verdwenen en nieuwe verschenen. Zo formuleerde hij – ruim een eeuw vóór Darwin – een vroege vorm van evolutietheorie. Dat was riskant: de kerk beschouwde alle organismen als onveranderlijke scheppingen van God; verandering paste niet in dat beeld.
Aan beide mannen heeft de biologie (het woord werd overigens bedacht door een medewerker van Buffon) veel te danken. Het systematische ordenen van Linnaeus maakte een wetenschappelijke benadering mogelijk: iedereen wist beter over welke organismen men het had. De brede blik van Buffon droeg bij aan het begrip van ecosystemen en van veranderingen in de natuur.
Paralell
Daarin ligt natuurlijk ook een duidelijke parallel met onze maatschappij en ons werk. We hebben systematiek nodig om te kunnen functioneren - voorraadbeheer, hiërarchie - maar we moeten óók oog houden voor ecosystemen en ontwikkelingen die op ons afkomen. Zo weerspiegelt de ontwikkeling van de biologie die van de moderne samenleving, en kan iedere manager of adviseur zich afvragen: ben ik meer een Buffon of een Linnaeus?
Roberts beschrijft dit alles als een avonturenroman, vol adellijke dames en barre tochten door Lapland. Al wat leeft is een biografie die de Pulitzerprijs meer dan waard is – en waar je oren van gaan klapperen.
Over Rick Lindeman
Rick Lindeman is Master Facilitator en Veranderaar. Daarnaast is hij Auteur van het Natuurcanvas.
Hij is de oprichter van het Faciliteer Atelier. Dit verzorgt strategische workshops voor klanten zo breed als de Indonesische overheid en de Nederlandse Gamedeveloper community.