De Veranderfilosoof is geen hoe-boek over veranderen. Geen stappenplannen, geen aanpakken. Wolfs wil op zoek naar de kern van verandering. Als we die kern weten te vinden, zijn in zijn optiek de resultaten van veranderprocessen blijvender. Maar al in de inleiding een spoiler alert: hij heeft de kern nog niet gevonden. Maar ook vanuit de zoektocht kunnen we al veel leren.
Vier vragen
In De Veranderfilosoof - Op zoek naar de kern van verandering gaat Wolfs op zoek naar de antwoorden op vier vragen:
– Doen we de goede dingen?
– Waarom veranderen we (niet)?
– Nemen we wel voldoende tijd voor verandering?
– Vinden we elkaar nog, of is de kloof te groot?
Bij zijn zoektocht naar het antwoord op de eerste vraag neemt hij ons mee naar een glimpse of reality, een kort moment waarop we ineens de waarheid zien, even uit de dagelijkse sleur zijn. Het is een klein stukje van de essentie van de verandering, die je doet beseffen wat het goede is. Dit leidt er weer toe dat we eigenlijk naar het plot van een veranderproces moeten, want als je je bewust bent van het plot, kun je het veranderverhaal een andere wending geven. Het plot gaat in op samenhang, richting en betekenis, maar geeft ook onzekerheid. Bij een plot in een film of boek weet je ook nooit hoe het afloopt.
Soms moet je een sprong maken (een leap of faith) waarvan je niet weet wat de uitkomsten zijn en waarvan ook vaak achteraf blijkt of je de goede dingen gedaan hebt. Maar als je niet springt, zul je het nooit weten.
Entropie
In het antwoord op de vraag ‘Waarom veranderen we (niet)?’ wordt entropie als antwoord gegeven op de vraag waarom we veranderen. Entropie is de mate van wanorde, oftewel: je moet moeite doen om aan entropie te ontsnappen. Je wilt geen wanorde, dus je moet veranderen. Wolfs beschrijft twee overtuigingen over de vraag waarom verandering niet succesvol is. Dat zijn de mythes dat veranderingen rationeel en voorspelbaar zijn. Juist ervaring kan helpen in het veranderproces: het onontkoombaar en soms onverklaarbaar merken dat je aannames over de huidige situatie worden geschud door een ervaring.
Belemmerende patronen
Een timelapse (het terugspelen van beelden over de tijd heen) geeft ons veel informatie. Je kunt belemmerende patronen in gedrag keer op keer zien terugkomen. Dan zijn we bij de vraag ‘Nemen we voldoende tijd voor verandering?’ aangekomen. De schrijver waarschuwt ons voor geleidelijke achteruitgang: als het maar geleidelijk genoeg gaat, gaan we het vanzelf normaal vinden. We laten de baseline dan te ver naar beneden gaan. Hoe lager de baseline, hoe minder urgentie om er iets aan te doen. Wil je er iets aan doen, dan moet je rekening houden met de zes tempolagen waarin veranderingen plaatsvinden. Processen kun je makkelijker veranderen dan cultuur. De ziel van een organisatie verandert in principe helemaal niet, die is onverbiddelijk.
Over de kloof tussen mensen en opvattingen gaat het laatste deel: ‘Vinden we elkaar nog, of is de kloof te groot?’ Gelukkig hier wel een antwoord: de kloof is nooit te groot, we vinden elkaar vanuit onze eigenheid. In authenticiteit kunnen we verbinden, elkaar vinden zonder aan jezelf voorbij te gaan.
Veel onderstreept
De verhalen in elk hoofdstuk zijn mooi en spelen goed op het vraagstuk in. Het heeft ook zeker mijn interesse in bepaalde andere zaken, zoals kunst, gewekt. Wat mij aanspreekt is dat De Veranderfilosoof geen stijve schrijfstijl heeft; het leest alsof je met iemand praat. Waarbij helpt dat de auteur zich ook echt tot jou richt met opmerkingen en vragen. En met rake opmerkingen – ik heb veel onderstreept in het boek, als quotes om nog weer eens te gebruiken. Enkele voorbeelden:
– Want ‘hoe het was’ heeft ook geleid tot ‘hoe het nu is’.
– Het is de normalisering van de achteruitgang.
– Zonder tijd geen ruimte om te bewegen.
– Hoe dicht we elkaar ook weten te naderen, er is altijd een kloof. De kloof tussen jij als individu en de gezamenlijke ‘zaak’.
– Door een goed verhaal gaat de verandering misschien in je hoofd zitten, maar het komt nog niet uit je handen.
Het boek bereikt daarmee zijn doel: het zet aan tot denken. De Veranderfilosoof is echt een boek dat je er af en toe nog eens bij pakt om te gaan reflecteren op een van de gestelde vragen.
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.
