Richard Engelfriet maakt meteen vanaf het begin duidelijk waarom hij Bye bye bullshit schreef: hij is klaar met bullshit, en wil jou als lezer helpen als jij dat ook bent.
Wat daarvoor in de eerste plaats nodig is, is een heldere definitie van bullshit. Engelfriet baseert zich daarvoor op de beroemde Amerikaanse filosoof Harry Frankfurt en diens essay On bullshit, maar wijkt er op punten vanaf. Volgens hem is er sprake van bullshit als een uitspraak niet te controleren of te bewijzen is.
Verschil tussen bullshit en leugens
In tegenstelling tot bullshit zijn leugens over het algemeen wel verifieerbaar. Engelfriet maakt direct de koppeling met fake news, en stelt terecht dat dit geen bullshit is, maar om leugens gaat – leugens die controleerbaar zijn. Hoewel fake news af en toe voorbijkomt in de voorbeelden, vormt het niet de rode draad van het boek. Die wordt gevormd door de bullshitvoorbeelden die de basis zijn van de twintig hoofdstukken.
Verschillende invalshoeken
Vanuit diverse invalshoeken beschrijft Engelfriet waarom deze twintig voorbeelden als bullshit kunnen worden gezien. De eerste hoofdstukken gaan over de wereld waarin wij leven, met onderwerpen als complexiteit, de snelheid van veranderingen, kantelmomenten en VUCA. Daarna staat de mens centraal, met thema’s als de individualistische samenleving, de vraag of de meeste mensen deugen, en of mindfulness de oplossing biedt voor lichamelijke en geestelijke problemen. In de laatste hoofdstukken komen politieke en zakelijke vormen van bullshit aan bod, met tot slot een beschouwing over het bullshit-karakter van AI.
Spreektaal, maar dan in rustig tempo
Richard Engelfriet schrijft zoals hij spreekt: toegankelijk en dicht tegen de spreektaal aan. Dat maakt het boek gemakkelijk leesbaar. Als je Engelfriet kent als dagvoorzitter of spreker, lijkt het bij het lezen alsof hij naast je zit. Gelukkig kun je in je eigen tempo lezen, want in het echt praat hij snel. Net als live schuwt hij de humor en relativering niet. Bovendien is het prijzenswaardig (en beslist geen bullshit) dat hij de bedenkers, sprekers en/of schrijvers loskoppelt van de ideeën die ze de wereld insturen.
In elk onderdeel van het boek komt bullshit aan bod, zelfs in het ‘bullshitvrije colofon’. Normaal gesproken sla je het colofon meteen over, maar deze keer niet: Engelfriet onderwerpt het colofon aan een grondige en hilarische bullshit-analyse. Je begrijpt voortaan de (on)zin van het colofon veel beter.
FAB
Ook het onderdeel ‘Frequently Asked Bullshit’ (FAB) aan het eind is zeer de moeite waard. Allereerst omdat hij in de FAB uitlegt waarom hij juist deze twintig onderwerpen uit de enorme berg bullshit heeft gekozen, en hij gaat kritische vragen niet uit de weg.
Heel eerlijk: ik was zelf niet zo bezig met bullshit. Ja, ik kwam het wel tegen, maar verder nadenken over de gevolgen deed ik niet – ik had wel wat anders te doen. Toch heeft Bye bye bullshit mij aan het denken gezet en kritischer gemaakt op wat ik lees en hoor. In die zin is het voor mij een soort zelfhulpboek, al zal Engelfriet dat waarschijnlijk zelf bullshit noemen, omdat de definitie van een zelfhulpboek niet scherp te geven is. Dat heb ik er in ieder geval van geleerd.
Over Peter Streefkerk
Peter Streefkerk is eigenaar van Respect Inkoopconsultancy. Hij is actief met interim-management, advisering, projectmanagement, training en coaching op het gebied van contractmanagement en inkoop. Hij is auteur van boeken over contractmanagement en inkopen. Met Octavia Siertsema maakt bij een podcast over aanbesteden.
