Succes & Crisis

Van Schijndel en Zonneveld spraken met een negental mannen en vrouwen die een voortreffelijke staat van dienst hadden opgebouwd en tóch met een flinke smak uitgleden. Ook al lieten zij niet het achterste van hun tong zien, de gesprekken onthullen voldoende om geboeid te blijven lezen en luisteren naar: Elco Brinkman (CDA) , Jos van Deursen (politie), Nelleke Geerts (Kringloop BV Nederland), Jaap van Gelder (woonstiching De Key), Michel van den Heuvel (bondscoach hockey), Jan Krol (Nimco schoenenfabrieken), Eric van Schagen (Simac), Anne Stanneveld (Koninklijk Instituut voor de Tropen) en Anna Visser (LLiNK). In alledaags Nederlands mag gezegd worden dat zij allen 'plat op de bek gingen'. Dat wordt vanuit hun perspectief verteld. Door het aanhoudende vragen van Van Schijndel en Zonneveld wordt echter toch een afgewogen beeld neergezet van de heftige uitglijders en persoonlijke drama's. Het ontbreken van de visie van hun tegenspelers is dan ook geen gemis. In algemene zin zou gesteld kunnen worden dat ze allemaal een 'inschattingsfout' maakten. In de praktijk zijn de mogelijkheden om ten val te komen echter opmerkelijk divers. Die variëren van financiële tot communicatieve zaken, van investeringsrisico's tot acquisitieperikelen, van heftige marktschommelingen tot botsende leiderschapsstijlen. De lijst zou nog langer kunnen zijn, bedrijven hebben tenslotte met een veelvoud van zaken te maken. Een manager kan over elk ervan struikelen, zo wordt maar al te duidelijk. Mede door de vragen die ze voorgelegd krijgen, zoomen de managers allemaal in op hun eigen rol en verantwoordelijkheid. Het kan niemand echter ontgaan dat om te struikelen er heel wat meer actoren en factoren in het spel zijn. Sterker nog, de eigen rol is verhoudingsgewijs opmerkelijk beperkt. Frans van Schijndel en Michiel Zonneveld maken invoelbaar dat er geen oorzakelijk verband is tussen het uitglijden van deze managers en hun leidinggevende kwaliteiten. Het kan geen kwaad om in het verlengde hiervan zélf te concluderen dat er evenmin een oorzakelijk verband is tussen dergelijke kwaliteiten en succes. De beste piloot kan neerstorten. De vaardigste automobilist kan per traumahelikopter van de A4 weggevoerd worden. En zodoende: het succes van Apple is echt niet linea recta toe te schrijven aan Steve Jobs. Was het maar zo eenvoudig! De relatie tussen kwaliteit en falen c.q. succes is buitengewoon complex en ontsnapt grotendeels aan de schemata en de richtlijnen van de handboeken. We weten er eigenlijk nog zo weinig van. Daarom zijn verhalen als hier verzameld van belang om tot ons te nemen. Zo is het niet nodig om je te laten ontmoedigen door de geschetste ervaringen met jaloezie, machtsmisbruik, angst, leugens, hoogmoed, schaamte en andere menselijke eigenschappen. Als manager zul je die hoegenaamd moeten (onder)kennen, ook al is er niet zonder meer een handelwijze beschikbaar die je zegt hóe ermee om te gaan. Veel meer dan we ons dikwijls realiseren hebben we met uitgesproken emotionele hindernissen van doen, alsook met 'domme pech'. We hoeven ons dan ook zeker niet op voorhand schuldig te voelen of te schamen voor uitglijders. Gegeven een zekere integriteit, zijn verwijten dikwijls juist misplaatst. Die 'boodschap' draagt het boek met recht uit. Waar rook is, is niet per definitie vuur! Mensen met dergelijke ervaringen van uitglijden en opstaan zouden juist een hogere marktwaarde moeten hebben. Niet per se de manager met de gladverlopen carrière maar degene die in het stof beet en weer opstond, kent het klappen van de zweep. In Nederland zijn we helaas juist huiverig om dergelijke geroutineerde managers aan te trekken. Niet minder inspirerend is de tekening van de persoonlijke trajecten die de mensen aflegden om weer overeind te krabbelen en een nieuwe weg in te slaan. Ook daartoe zijn geen kant-en-klare oplossingen voorhanden, al menen zelfcoachende boeken altijd van wel. De 'val' maakt onvermijdelijk heel wat los aan heftige emoties. Om die te stroomlijnen is de mogelijkheid om zich veilig te weten in een cirkel van familie en vrienden stellig een noodzaak. Frans van Schijndel en Michiel Zonneveld beschrijven de inspanningen om het eigen leven weer op de rails te krijgen zeer beeldend. Wij mensen blijken over het algemeen een aanzienlijke veerkracht te bezitten. Een crisis is overigens niet op voorhand een persoonlijke 'verrijking', maar maakt wel duidelijk waar de eigen mogelijkheden en beperkingen liggen. Met die zelfkennis is er nóg een goede reden om weer een beroep op de expertise van deze mensen te doen. Aan die zelfkennis ontbreekt het nogal eens bij de 'succesvolle' managers. Kortom, uit de verzameling gesprekken van Van Schijndel en Zonneveld valt meer te leren dan uit menig regulier managementdictaat.