Albert Heijn

'Er is geen ondernemer die zoveel invloed heeft gehad op het dagelijks leven in Nederland als Albert Heijn.' Deze woorden sprak minister van economische zaken Maxime Verhagen uit na het overlijden van deze grote Nederlandse grootgrutter. Als zoon van een andere grootgrutter Albert Heijn heeft ook míjn leven beïnvloed. Maar dan als collega Grootgrutter, voorbeeld, maar ook als concurrent. Vele jeugduren zijn opgegaan in het 'verplicht' bestuderen van de logistieke processen, expansiedrift en marketing van collega Heijn. Zelfs schoolvakanties werden opgeofferd om in opdracht van mijn ouders 'intern' de Heijn-strategie en processen te verkennen. Ook voor Heijn was de klant koning. Hij dacht altijd vanuit de wensen van de consument, die hij typeerde als 'mevrouw Jansen'. Trots verkondigde hij overal dat zowel minima als miljonairs bij Albert Heijn hun totale boodschappenlijst konden afwerken.

Volgens De Jager ergerde de grootgrutter zich aan bedrijven waar de klant niet centraal stond. Supermarkten moeten er zijn om mevrouw Jansen het leven aangenamer en gemakkelijker te maken. Daaruit putte Heijn zijn passie en trots voor het vak. Wie Heijn vroeg naar zijn beroep, kreeg steevast te horen dat hij kruidenier was. Eerder dan valse bescheidenheid sprak daaruit een passie voor de sector. Uit het boek 'Albert Heijn' blijkt dat een aantal van de meest ingrijpende veranderingen in de wereld van de voedingsdistributie op het conto staan van Heijn. De memoires zijn echter af en toe iets te optimistisch door te schrijven dat Heijn de zelfbedieningszaak heeft uitgevonden. Als zoon van een Nijmeegse kruidenier weet ik dat het zelfbedieningsconcept al in 1948 door de Gebr. Van Woerkom in de Molenstraat te Nijmegen is geïntroduceerd. In de jaren zeventig ben ik ook hier namelijk als kind naartoe gestuurd met verplichte 'opdrachten'. De uitvinding zelf is al gepatenteerd in 1917 door Clarence Saunders uit Amerika. Heijn is dus niet de uitvinder van het zelfbedieningsconcept, maar wel degene die dit in Nederland heeft grootgemaakt. De consument zag sindsdien zijn vertrouwde kruidenierswereld veranderen. Lange toonbanken met weegschalen verdwenen. Alle artikelen werden voorverpakt en voorzien van een prijs gerangschikt op schappen. Bij de ingang moest de klant een mandje pakken en zelf de gewenste artikelen verzamelen. Heijn introduceerde veel nieuwe producten op de Nederlandse markt, waaronder snelkookrijst, oploskoffie en hapklare brokken voor huisdieren. Ook stond Heijn aan de wieg van de commerciële toepassing van de streepjescode. Heijn had expansiedrift en wilde zijn bedrijf laten groeien en maakte in 1980 de stap naar een franchisingmodel. Doel: het marktaandeel - van destijds al elf procent - opkrikken. Heijn bracht ook fastfoodketen McDonald's naar Nederland en verkocht deze weliswaar na korte tijd aan ondernemer Jan Sybesma. Ook door drogisterijketen Etos en De Tuinen aan te trekken en supermarkten te koppelen aan Gall & Gall en Jamin, wist Heijn zijn imperium nog meer te laten expanderen en is de oprichting van Ahold op zijn conto te zetten. Uit 'Albert Heijn' blijkt dat 'de essentie van de kruidenier uit duizenden kleine handelingen bestaat die in hoge mate te automatiseren zijn en met oog op hygiëne nauwgezet moeten worden uitgevoerd. Het is een vak voor ordelijke en degelijke types, die zichzelf kunnen wegcijferen.' Heijn stond zelf bekend als een degelijk type. Met plezier koos hij de weg van het overleg, maar was een man van principes. Hij stond bekend om zijn allesziende blik bij onder andere zijn bedrijfsbezoeken. Niets ontging hem. Of het nu de in zijn ogen verwaarloosde producten waren of onverzorgd personeel. Hierdoor was Heijn zowel populair als gevreesd. In 1989 gaf Heijn 'de winkel van zijn oma' uit handen. Opvallend was dat er voor het eerst een bestuurder van buiten de familie werd aangesteld: Pierre Everaert. Pas in 2003 liet Heijn weer van zich horen, toen het boekhoudschandaal aan het licht kwam. Verbolgen en ontgoocheld noemde hij Cees van der Hoeven 'een haan met stront aan zijn poten' wiens expansiedrift hem naar het hoofd was gestegen. Heijn kon niet verkroppen dat Van der Hoeven de klant en de realiteit zo met de voeten trad. Deze donkere periode heeft Jeroen Smit uitermate nauwkeurig beschreven in zijn bestseller 'Het drama Ahold'. Voor het overige was Heijn in het openbaar opvallend stil over Ahold, behalve in 2003. Naar eigen zeggen hield hij zich bewust op de achtergrond om de huidige bestuurders niet voor de voeten te lopen. Aan het einde van zijn leven trok hij zich hoofdzakelijk terug in Engeland met zijn echtgenote. Albert Heijn overleed donderdag 13 januari 2011 op 83-jarige leeftijd in zijn huis in Engeland. Met de geheel herzien en actuele druk van 'Albert Heijn' heeft u met recht 'De memoires van een optimist' in handen. Jef de Jager richt hiermee een standbeeld op voor een ondernemer die door op de kleintjes te blijven letten, groot is geworden. Voor iedereen die geïnteresseerd is in grote ondernemers en in de geschiedenis van de Nederlandse detailhandel is 'Albert Heijn' een 'must have'.