José Mourinho, de huidige voetbalcoach van Real Madrid, kozen de auteurs als voorbeeld van een topcoach waar een topmanager veel van kan leren. Zijn succes is gebaseerd op drie pijlers. Allereerst weet hij een groep te smeden van een stel overbetaalde vedetten die bereid zijn voor hem, de absolute leider, door het vuur te gaan. Zijn tweede sterke punt is dat hij spelers die dwarsliggen meedogenloos aanpakt. Ten derde is hij tactisch sterk en niet te beroerd omwille van het resultaat afbraakvoetbal te spelen en een harde speelstijl te hanteren. In het boek is ook een illustratief interview opgenomen met Arsène Wenger, coach van Arsenal FC. Hij is een topcoach die zijn sporen heeft verdiend met het ontdekken en benutten van talenten. Volgens Heisterkamp en Martels is werken zonder handelsmerk als reizen zonder doel. Ajax en Barcelona hebben als handelsmerk om aanvallend voetbal te spelen, terwijl Arsenal als handelsmerk het ontwikkelen van talenten heeft. AC Milan heeft als handelsmerk om met veel ervaring vanuit de verdediging te spelen. Een topmanager onderscheidt zich van een willekeurige manager door ieder lid van een team te betrekken bij de missie, het handelsmerk, de productmerken en het doel waar het bedrijf naar streeft. Een topmanager is ook de bewaker van de cultuur van een bedrijf. Hij zorgt dat zijn teamleden vervangbaar zijn en complementair aan elkaar werken. Een topmanager moet heel duidelijk nadenken over zijn persoonlijke stijl van leidinggeven. Sterker nog: hij moet zelf zijn stijl formuleren en er ook een doelstelling aan koppelen. De topmanager die zijn teamleden wil laten werken in de geest van een bepaalde stijl, moet stelregels formuleren en deze opleggen aan zijn medewerkers of teamleden om uiteindelijk de doelstelling te kunnen behalen. Dit is geheel in de geest van Mourinho. Een veel gemaakte fout bij iedere organisatie is dat processen niet afgemaakt worden. Vooral in de verkoop laat men maar al te vaak kansen liggen. Ook hier weer de vergelijking met topvoetbal. Een topmanager weet precies hoe lang een wedstrijd duurt. Hij kan de vertaalslag maken specifiek toegespitst op zijn eigen branche. Zorg bijvoorbeeld dat in het vervolg elke bestelling stipt op tijd wordt geleverd, al is het op het nippertje na sluitingstijd. En zo zijn er talrijke voorbeelden te bedenken. Een topcoach of topmanager moet van zijn teamleden een duidelijk beeld hebben over hun gezondheid, relatie/gezin, financiële situatie, interesse/ambitie en dromen/idealen. De thema's zijn niet anders dan de onderdelen van de Maslow-piramide maar dan in omgekeerde volgorde. Om het 4-4-2 systeem van Mourinho nog eens toe te passen. De verkoop is duidelijk de voorhoede van een bedrijf. Scoren en verkopen zijn synoniem aan elkaar. Het moderne middenveld bestaat uit een laag in het bedrijf (productmanagement, public relations, marketing, e-commerce), waar de voorziening van informatie een cruciale rol speelt. De twee spitsen verwachten een voorzet, een verkoper heeft informatie nodig. De verdediging bestaat uit logistiek, financiën, ICT en de administratie. De afdeling inkoop zou wel eens de keeper genoemd kunnen worden. De verdediging van het bedrijf vormt dus de backoffice. In een elftal zoals dat van Mourinho draait alles om samenwerking, van begin tot einde. Zo moet het ook in een bedrijf gaan. Het spelen van het 4-4-2 is door Mourinho bijna wetenschappelijk onderbouwd als het systeem om iedere speler optimaal tot zijn recht te laten komen. Het maximale rendement wordt uitgedrukt in prijzen en niet in de schoonheid van het spel. In een bedrijf vragen aandeelhouders ook niet of je lekker gewerkt hebt, maar wel of er veel verkocht is, of er veel winst gemaakt is. Professionaliteit van teamleden komt sterk naar voren in hoofdstuk 8, waarbij de voorbeelden met het voetbal legio zijn. De laatste hoofdstukken behandelen de rol van de media die een voetballer kunnen maken of breken. Hetzelfde geldt natuurlijk voor een bedrijf. De in groen gedrukte pagina's, meestal aan het begin van een hoofdstuk, zijn voorbeelden uit de voetbalwereld om de behandelde managementthema's te illustreren, te onderbouwen en te vereenvoudigen. 'De topmanager speelt 4-4-2' is een praktisch managementboek dat ik als manager maar ook als voetballiefhebber met veel plezier gelezen heb. Beslist een aanrader!
Over Louis Thorig
Louis Thörig is verbonden als master- en bachelorthesisbegeleider aan de afdeling Organisatiewetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam. Hij was tot 1 augustus 2011 werkzaam als global communications manager op het hoofdkantoor van IOI-Loders Croklaan (www.croklaan.com) in Wormerveer. Hij heeft zijn MBA behaald bij Business School Nederland, de Action Learning MBA.
