Het boek 'De Big 5 Persoonlijkheidstrekken' beschrijft hoe psychologische verschillen tussen mensen treffend uitgedrukt kunnen worden, in alle denkbare, en niet altijd vleiende nuanceringen. In essentie zijn mensen te beschrijven naar vijf persoonlijkheidskenmerken, te weten: (I) extraversie/introversie, (II) vriendelijkheid/onvriendelijkheid, (III) zorgvuldigheid/onzorgvuldigheid, (IV) emotionele stabiliteit/neuroticisme, en (V) intellectuele autonomie/afhankelijkheid. Extraversie en emotionele stabiliteit zijn temperamentfactoren, vriendelijkheid en zorgvuldigheid zijn karakterfactoren.
De vijf dimensies zijn dus de hoofdcategorieën waarin wij anderen beschrijven als wij kenmerken van hun persoonlijkheid onder woorden brengen. De twee uitersten zijn te beschouwen als een continuüm waartussen duizenden nuances mogelijk zijn. Al die typeringen liggen dicht bij het dagelijks taalgebruik. Die nuanceringen worden beschreven in het complete lexicon met meer dan 10.000 worden, het zogenaamde 'idioticon' ('idio' betekent 'eigen'). Wat is voor managers nu de waarde van deze persoonlijkheidskenmerken? Het zal niemand verbazen dat extraverte mensen vaker leiderschapsrollen vervullen, dat vriendelijkheid veel zegt over interpersoonlijke relaties, en zorgvuldigheid een goede indicator is voor planmatig en resultaatgericht werken. Je persoonlijkheid bepaalt voor een belangrijk deel of je je prettig voelt op je werk en goed functioneert. Op het werk moet je samenwerken en je moet je thuis voelen. Je persoonlijkheid speelt hierbij misschien wel net zo'n grote rol als je intelligentie. Er is veel onderzoek gedaan naar welke eigenschappen van de Big 5 verband houden met tevredenheid en prestaties op het werk. Het blijkt dat de karaktertrekken zorgvuldigheid en extraversie het beste voorspellen of iemand goed zal functioneren. Extraverte mensen voelen zich beter thuis in een werkomgeving met veel mensen om zich heen. Voor introverte mensen kan de drukte wel eens te veel zijn. Emotionele stabiliteit heeft ook een positief verband met tevredenheid op het werk. Maar er is meer dat het boek 'De Big 5 Persoonlijkheidstrekken' van Boele de Raad en Mien Dodema-Winsemius interessant maakt. Het maakt de psychologische verschillen tussen mensen duidelijk. Hoe gebruiken P&O adviseurs de Big 5? Onder andere als persoonlijkheidstest bij werving en selectie, analyse en aanpak van conflicten, teamontwikkeling, of training en coaching. Wie een mening over een persoon weloverwogen wil formuleren, kan het idioticon als naslagwerk gebruiken. De auteurs voegen daar het volgende aan toe: 'Hoe verderfelijk het soms ook wordt geacht om mensen in hokjes te stoppen, het kan ook heel leuk zijn.' De meeste eigenschappen zijn combinaties van twee factoren. Zo is 'onbesuisd' een combinatie van extraversie en onzorgvuldigheid. 'Hartelijk' is een combinatie van vriendelijkheid en extraversie. 'Uitbundig' is juist een pure uiting van alleen extraversie, en 'zwijgzaam' zuivere introversie. Wie het lexicon in duikt, komt daar ook smeuïge woorden tegen, zoals: wispelturig, kattig, bedilziek, infantiel, slijmerig, chagrijnig, werkschuw en nog veel meer, allemaal weer aangevuld met synoniemen (arglistig: intrigant, manipulator). Al deze typeringen in het idioticon zijn toegankelijk en goed terug te vinden via de combinatiemogelijkheden van de vijf hoofdfactoren, maar ook via een volledige alfabetische index. Op het eerste gezicht lijkt de 'De Big 5 Persoonlijkheidsfactoren' vooral bedoeld voor psychologie en gezondheidszorg. Dit omdat het een internationaal beoordelingsinstrument biedt om eigenschappen betrouwbaar te meten. Maar de inzichten zijn ook voor HR-managers interessant met het oog op personeelsplanning, instroom en doorstroom. Managers en coaches kunnen er hun voordeel mee doen bij teamontwikkeling, beoordeling of conflicthantering. Wie nu nieuwsgierig is geworden naar zijn vijf eigen hoofdfactoren, kan een zelftest doen op onder andere deze site: http://nl.outofservice.com/bigfive. Veel plezier!
Over Hilde Veraart-Maas
Hilde Veraart-Maas (1954-2019) was organisatiesocioloog. Na 22 jaar Human Resources Management vestigde zij zich als HRM-adviseur, trainer en (team)coach. Zij heeft door de jaren heen het socratisch coachen verder ontwikkeld. Zij werkt vanuit het principe: 'je weet zelf het beste wat goed voor je is!' De kracht van gedachten staat in haar aanpak centraal en de methode bewijst vooral goede diensten als iemand niet geholpen wil worden. Zij schreef diverse boeken over socratisch coachen, niet alleen als coachingsmethode (2006), maar ook over de vele toepassingsmogelijkheden. Zij was Master Practitioner NOBCO EMCC.
