Maar er is nog een derde niveau dat van grotere invloed en betekenis is dan de voorgaande twee. Dat is echter niet direct tastbaar en meetbaar, maar bepaalt wel de beleving van verbinding en oprecht contact in interacties. Marie José Falke schreef een boek over dit energetische niveau of derde communicatieniveau: 'Onzichtbare interactie'. Klinkt zweverig? Nou, mooi niet!
Na een inleiding over bewustwording en interactie en een hoofdstuk over het derde communicatieniveau werkt de auteur dit niveau uit en laat zij zien welke onderdelen en aspecten daarop van invloed zijn: commitment, reflectie, intentie, vrij denkvermogen, het managen van emoties, positionering, fysieke aanwezigheid en communicatieposities (ik, de ander en de observator). Alle onderdelen en aspecten worden op eenzelfde heldere en toegankelijke manier behandeld in een eigen hoofdstuk. Na een korte toelichting volgen alledaagse praktijkvoorbeelden die het betreffende concept verder verduidelijken. Schematische samenvattingen en oefeningen om zelf mee aan de slag te gaan, ondersteunen het geheel. Falke komt tot enkele belangrijke conclusies. Een sterke focus op de belevingswaarde van taal en tekst in de interactie leidt automatisch tot een zorgvuldiger gebruik van de woorden en teksten die we kiezen. Als we tegelijkertijd een verbale en een non-verbale boodschap uitzenden die niet congruent met elkaar zijn, dan is de non-verbale altijd sterker. Bovendien zorgt deze discongruentie voor een gevoelsbeleving via het energetische niveau. Als we in woord en daad iets anders laten zien dan wat we van binnen ervaren, beleven, willen en denken, dan is sprake van een discongruentie binnen/buiten. Deze is in de interactie van veel grotere invloed dan de discongruentie tussen verbaal en non-verbaal. Het is zinvol om systematisch en pragmatisch te kijken naar wat we als mens doen in interacties in het algemeen en met betrekking tot discongruenties in het bijzonder. Waar we volgens Falke naar moeten streven is het bereiken van de ultieme positie. Dat is de manier waarop je – voor jezelf én voor de ander – op optimale wijze aanwezig kunt zijn in de interactie. Je gaat daarbij bewust en verantwoordelijk om met je eigen aanwezigheid en de invloed die daarvan uitgaat. En je weet de aanwezigheid en de invloed van de ander goed te interpreteren. De interactie met anderen verloopt dan gemakkelijker en veroorzaakt minder ruis. Het leren werken met het derde communicatieniveau is niet eenvoudig en het vergt veel oefening. De kracht van Falke is dat zij op een heel heldere en toegankelijke manier het belangrijkste communicatieniveau tastbaar weet te maken. Pragmatisch en zonder ook maar een zweem van zweverigheid. Met haar boek in de hand kun je reflecteren op de uiterlijke en de innerlijke kant van je eigen communicatiegedrag. Dat vraagt echter wel de nodige discipline. Onzichtbare interactie is absoluut verplichte kost voor communicatiemensen.
Over Nico Jong
Nico Jong is communicatieadviseur.
