Een merkwaardig vak: leraar. Het grootste deel van de dag sta je alleen in een lokaal met een krijtje, een bord en een boek dertig pubers te overtuigen van het nut van je vak. Alles wat ouders niet meer aangeleerd krijgen, of wat maatschappelijk van groot belang geacht wordt, mag jij er nog even bij doen.
Daar komt dan aan het eind van ieder jaar nog het functioneringsgesprek overheen: op basis van een 360 graden feedback geeft je leidinggevende aan waar het nog beter kan en of je dat maar even in een POP (persoonlijk ontwikkelingsplan) wilt opschrijven en dan ook nog graag even SMART.
Volgens Roel Huntink in 'Leraar in ontwikkeling' kan vooral dat ontwikkelen van talenten een stuk effectiever en inspirerender. Het hele boek draait om de stelling dat ontwikkeling van talenten - om dat vreselijke onderwijswoord maar weer eens te gebruiken - leuk kan zijn. 'Het kan u helpen om uw werk plezieriger te maken. Ontwikkelen kan, mits u het goed aanpakt, veel energie geven.'
Daartoe moet eerst het probleemdenken worden uitgebannen. Probleemdenken richt zich namelijk op (vermeende) tekortkomingen in het verleden en negeert daardoor aanwezige kwaliteiten. Vooruit denken daarentegen geeft kracht, vraagt visie en lef. Formuleer dus uw zelfgekozen ontwikkelpunten, houdt Huntink u voor. Veranderen gaat immers alleen als het een intrinsiek gemotiveerd proces is. Kies nabijgelegen doelen, zorg ervoor dat ze binnen uw eigen cirkel van invloed vallen en passen bij uw leerstijl. Zorg ervoor dat ontwikkeling een circulair proces wordt, waarin ervaringen worden geanalyseerd en leiden tot alternatieven, die weer te analyseren ervaringen worden.
Een haalbare planning (SMART: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdgebonden) vergroot de kans op succes. En dus de energie. En dus de flow en het plezier. Dat inzetten op zelfgekozen ontwikkelpunten en dat vooruit kijken maken 'Leraar in ontwikkeling' tot zo'n heerlijk verfrissend geschrift.
Het onderwijs staat onder grote druk. Leerlingen en ouders worden mondiger, een hele generatie door de wol geverfden verlaat tussen nu en tien jaar het onderwijs, bezuinigingen eisen hun tol. Bovendien veranderde het onderwijsprogramma de afgelopen vijftien jaar al minstens twee keer min of meer ingrijpend en als ik de kippendrift van de hervormers goed inschat, zit een derde eraan te komen.
Logisch dus dat aan leraren en docenten van basisschool tot universiteit stevige eisen gesteld mogen en moeten worden. Helaas zien veel docenten die stevige eisen uit het competentieprofiel leraren als zwaard van Damocles, gewend als ze zijn aan verplichte functionerings- en beoordelingsgesprekken die vooral probleemgestuurd zijn en waarin de leidinggevende meestal de ontwikkelpunten bepaalt. Wie het boek van Huntink waarlijk ter harte neemt, ziet geen bedreigingen meer maar kansen en gaat meteen proactief aan de slag.
Wie aan de hand van de vele vragen zijn eigen ontwikkelpunt formuleert en uitwerkt, kan waarschijnlijk niet wachten tot het volgende gesprek met zijn leidinggevende. Ik zou zeggen: verplichte kost voor alle schoolleiders, leraren en coaches, dit boek - ondanks de bedroevend slechte stijl en de soms wat overbodige woordenbrij, die je je doen afvragen of uitgeverijen geen goede redacteuren meer in dienst hebben.
Wie echter de moeite neemt daar even doorheen te kijken en meegaat in de flow van Huntink, wordt vast een hele grote in het mooiste vak dat er bestaat. Leraar.
Over Bert Thiel
Bert Thiel (1961) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde in Leiden. Hij gaf ruim dertig jaar les in het voortgezet onderwijs. Nu leest, dicht en schrijft hij.
