Adjiedj Bakas staat als zelfbenoemde 'Trendwatcher des Vaderlands' vooral bekend om zijn provocerende en prikkelende uitspraken. Daarnaast heeft hij intussen ook een uitgebreide serie boeken op zijn naam staan. Omdat ik als organisatieadviseur en futuroloog vooral overheden als klant heb, keek ik reikhalzend uit naar het nieuwe boek van Bakas met de titel: 'De staat van morgen'. Ook in dit nieuwe boek toont Bakas zich weer een prikkelend verteller met vele provocatieve uitspraken. Zo wil hij alle 'aso's' steriliseren of verbannen naar Saba, alle probleem-Marokkanen per luchtbrug naar de Sahara terugzenden en de probleem-Turken naar Turkije. Koning Willem IV heerst binnenkort alleen nog over de Antillen, de EU valt uit elkaar, Vlaanderen en Nederland fuseren en zo heeft hij er nog veel meer prikkelende suggesties. Het boek bevat uiteraard ook vele meer zakelijke voorstellen en verwachtingen. Voor wie thuis is in de discussies over de toekomst van het openbaar bestuur bevat het echter weinig nieuws. We krijgen volgens Bakas een kleinere overheid, de provincies verdwijnen en de gemeenten fuseren tot 50 regiogemeenten of stadsstaten zoals Bakas dat noemt. Ook de gekozen burgemeester wordt weer van stal gehaald evenals het koppelen van alle databestanden tot één overheidsinformatiehuishouding. Bakas toont zich in dit boek, net als in zijn vorige boeken overigens, meer een onderhoudend verteller dan een analyticus. Zo gaat hij in deel I van het boek wel met erg grote stappen door de wereldgeschiedenis heen en vertelt daar hoe het volgens hem allemaal zo is gekomen. In deel II: 'De overheid anno nu' beschrijft hij de crisis van de verzorgingsstaat. De problemen met de semi-overheid en half geprivatiseerde sectoren zoals onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting en openbaar vervoer. Sectoren waar wel marktwerking is ingevoerd, maar waar de overheid nog steeds via regelgeving en geldstromen bepaalt wat er precies wordt geleverd. Of eigenlijk wat er niet wordt geleverd. Deze sectoren leveren namelijk niet wat de burger ervan verwacht. Dit is volgens Bakas ook de reden dat de kiezer het politieke midden ontvlucht. De staat (in handen van de elite) verkwanselt volgens Bakas systematisch de belangen van de gewone Nederlanders. Door het toestaan van massa-immigratie van kanslozen, door ruim baan voor naïeve eurofielen en door de voortdurende verkwisting van gemeenschapsgelden in de (semi)-overheid. Deel III: 'Megatrends' bevat dan een overzicht van trends en verwachtingen volgens Bakas. Van de val van de euro tot aan Nederland Watergidsland. Dit is grotendeels een herhaling van wat we al kenden uit zijn eerdere werk. In deel IV bespreekt Bakas dan eindelijk de toekomst van het openbaar bestuur. Hier wreekt zich echter de manier van werken van Bakas. Het blijft een tekentafelverhaal ontdaan van zijn sociale context, van wat mensen bindt en scheidt en waar ze gelukkig of ongelukkig van worden. Ook de institutionele kant van zijn voorstellen ontbreekt. Waarom zijn deze al veel vaker gelanceerde voorstellen niet al eerder gerealiseerd? En waarom zouden ze nu wel werkelijkheid worden? Hij pikt een aantal trends, spanningsvelden en ontwikkelingen op, komt dan met een mogelijke eindbeeld, maar vergeet de interacties tussen al deze ontwikkelingen te beschrijven. De analyse en daarmee de samenhang en de geloofwaardigheid van het eindbeeld ontbreekt. Het geschetste toekomstbeeld blijft daardoor arbitrair en slecht onderbouwd. Wat nou bijvoorbeeld als de EU niet uit elkaar valt? Of als in China (volgens Bakas 'de enige democratie die nog wel goed functioneert') oncontroleerbare sociale onrust en opstand uitbreekt? Wie een gedegen verhaal zoekt over de toekomst van de overheid, komt met dit boek bedrogen uit. Wie echter geprikkeld wil worden door wat er misschien allemaal wel zou kunnen gaan gebeuren, vindt veel van zijn gading. Hoewel het boek de amusementswaarde van Adjiedj Bakas 'live' nergens haalt, blijft het een bij vlagen prikkelend geschreven boek. De beschreven trends in dit boek maken in ieder geval duidelijk dat ons nog vele (niet altijd even plezierige) verrassingen te wachten staan.
Over Peter van der Wel
Peter van der Wel houdt zich al ruim 30 jaar professioneel met de toekomst bezig. Hij is auteur van verschillende boeken op het gebied van futurologie en toekomstverkennen en mede-oprichter en voormalig vice-president van de Dutch Future Society.
