Mijn boek Helemaal top, maar het kan nog véél beter! is een zoektocht naar de werking van een duim omhoog of een duim naar beneden: aan de hand van praktijkervaringen, wetenschappelijk inzicht, inhoudelijke kanttekeningen en een illustratieve quote.
Wat blijkt? De impact van kritiek en waardering is vaak groter dan je voor mogelijk zou houden. Vanwege de gevoelens die ermee gepaard gaan, zoals genot, verbondenheid, pijn, angst en woede. En door wat er op het spel staat: veiligheid, zelfvertrouwen, samenwerking, creativiteit, gezondheid, succes. Confronterend is ook de ontdekking dat een tekort aan waardering rampzalig kan uitpakken, maar een teveel aan waardering ook: wie structureel te weinig gewaardeerd wordt voelt zich niet verbonden, disfunctioneert, wordt ziek of vlucht naar een alternatief om zich te laten gelden. Wie te veel gewaardeerd wordt, loopt de kans om verslaafd te raken, te zuchten onder te hoge verwachtingen of het vermogen te missen om kritiek en teleurstelling te verwerken.
Waarderingsklimaat
In mijn boek besteed ik aandacht aan menselijke eigenschappen die waardering – en waarderende kritiek – in de weg staan, zoals perfectionisme, narcisme en de wijd verbreide neiging tot wij-zij-denken, dat de eigen groep waardeert en zich afzet tegen anderen. Daarbij wordt de term ‘waarderingsklimaat’ geïntroduceerd: het resultaat van de wijze waarop mensen elkaar (op de werkvloer) bejegenen. Het gaat dan om gedrag dat je kunt meten en turven: elkaar groeten, belangstellend iets vragen, je waardering uitspreken en kritiek geven waarbij je de ander in zijn/haar waarde laat. Geen wonder dat een gunstig waarderingsklimaat bij kan dragen tot een gunstig bedrijfsresultaat. Alleen komt die boodschap lang niet altijd over. Of hebben we het gewoon te druk om elkaar voldoende aandacht en waardering te schenken?
Praktisch
De hamvraag is natuurlijk: hoe ga je om met al die mooie inzichten, wat kan je er zelf mee doen? Het laatste deel van het boek geeft praktische handvatten. Om te beginnen tips om je waarderingsgeschiedenis in kaart te brengen en op die manier te bepalen hoe je op het punt van kritiek en waardering in elkaar zit. Vervolgens worden stappen onderscheiden waarmee je je gedrag inzake kritiek en waardering kunt veranderen. Niet alleen om beter te kunnen waarderen, of met meer respect kritiek te kunnen uiten, maar ook om weerstand te bieden als er iemand op je pad komt met een duidelijke waarderingsbeperking (een schreeuwer, zeiker, perfectionist of extreme narcist).
Ten slotte vraagt het onderwerp ook om beleid: dat je op organisatie of teamniveau vaststelt hoe je waarderingsklimaat er voorstaat en wat je gaat doen om waar nodig verbeteringen aan te brengen. Ook dan draait het om gedragsverandering. Het boek neemt het standpunt in dat je vermogen om te waarderen en kritiek te uiten niet uitsluitend wordt bepaald door je genen en waarderingsgeschiedenis. Je kunt er hier en nu het nodige aan veranderen. Voorwaarde is wel dat je zo exact mogelijk vaststelt welk gedrag je precies wilt veranderen. En dat je vernieuwde stijl van waarderen en kritiek geven ook door anderen blijkt te worden gewaardeerd!
Jece is managementcoach, publicist en bedenker van het Teamwaardeerspel. Hij werkt als gesprekspartner voor professionals, bestuurders en managers. Sinds 2013 is hij Certified OBM practitioner. Hij is de auteur van Helemaal top... maar het kan nog veel beter.
