We doen wat ons verteld wordt: zoveel mogelijk consumeren om een economische groei zonder einde te bewerkstelligen die de oplossing zal zijn voor al onze problemen. Kaj Morel is deze gang van zaken beu. Hij schreef een boek waarin hij een ander verhaal vertelt over onze economie, een verhaal dat je nooit hoort. Tot nu.
‘Maar mijnheer, zo zit de wereld nu eenmaal in elkaar.’
Aan het woord is Luuk, een van de deelnemers aan de minor Identiteitsmarketing. Ik heb zojuist bij een groep studenten commerciële economie een poging gedaan een barst te slaan in hun onwankelbare geloof in de vrije markt. Ik heb hen gevraagd waarom het eigenlijk vanzelfsprekend is dat bedrijven zoveel mogelijk winst moeten maken. Of waarom winst belangrijker is dan het in dienst houden van werknemers. En of het acceptabel is dat wij steeds goedkopere producten willen, terwijl we weten dat dit ten koste gaat van het milieu en van mensen elders op de wereld? Los van wat ongemakkelijk geschuifel op hun stoel, komen deze goedbedoelende jongvolwassenen steeds tot dezelfde conclusie: het is nu eenmaal zoals het is.
Een nieuw economisch verhaal voor onze toekomst
Deze klaslokaalervaring was voor mij de directe aanleiding om dit boek te schrijven. Toen ik ontdekte dat ook onze jongeren geloven dat er slechts één economisch verhaal is, namelijk dat van de vrije markt, wist ik dat ik hen een nieuw verhaal wilde vertellen over onze economie. Immers, als we er niet in slagen om in hun geesten ruimte te creëren voor alternatieve verhalen, hoe komen we dan tot nieuwe oplossingen voor de uitdagingen die ons te wachten staan? Uitdagingen die de huidige economie te machtig zijn.
Wonderlijke economie
Ik besloot om mensen deelgenoot te maken van de verwondering die ik heb ervaren toen ik me verdiepte in ons economisch denken en de invloed daarvan op onze samenleving. Waar mensen zich verwonderen, ontstaat een opening naar nieuwe gedachten en opvattingen. Wie zich verwondert, stelt vragen die eerder niet gesteld werden. Hoe komt het dat de economie zo’n dominante plaats in ons leven inneemt? Wat zijn de belangrijkste uitgangspunten van het huidige economische model? En kloppen die uitgangspunten? Het neoliberalisme, zoals we onze huidige economische benadering noemen, wordt tegenwoordig steeds vaker verketterd. Maar wat weten we eigenlijk van de effecten van de vrijemarkteconomie op onze samenleving, in positieve en negatieve zin? Als we de vrijemarkteconomie niet langer goed vinden, hoe komt het dan dat we er toch aan vasthouden? Waarom komen we niet met iets beters en wat zou dat dan kunnen zijn?
Een boek dat er nog niet was
Dit soort vragen beantwoord ik in dit boek, in mijn zoektocht naar een alternatief economisch verhaal dat beter past in de tijd van nu èn beter werkt voor de vraagstukken van de toekomst. Ik merkte dat het onderwerp veel mensen bezighoudt, maar dat ze grotendeels onbekend zijn met de bestaande alternatieve economische inzichten. Ik vond nergens een boek dat deze inzichten op een laagdrempelige en toegankelijke manier samenbrengt. Daarom heb ik dit boek geschreven.
De betekeniseconomie als broodnodig alternatief
Volgens mij hebben we een groot gemeenschappelijk belang in het economische verhaal dat we elkaar vertellen. We hebben een economie nodig die onze samenleving leefbaar houdt en positief ontwikkelt. Het vrijemarktkapitalisme heeft ons veel goeds gebracht. Tegelijkertijd valt niet langer te ontkennen dat er ook grote nadelen aan kleven. In dit boek presenteer ik mijn conclusies over onze economie in de vorm van een alternatieve economische benadering, die mij vertrouwen geeft voor de toekomst. Ik noem deze benadering de betekeniseconomie.
Kaj Morel (1971) is sociaal psycholoog, gepromoveerd aan de Technische Universiteit Delft en voormalig lector identiteitsmarketing bij hogeschool Saxion. Sinds 2007 zet hij zich in voor de ontwikkeling van betekenisvol ondernemerschap en betekeniseconomie in Nederland, eerst vanuit de Betekenisfabriek en nu vanuit de Zaak van Betekenis. Hij is mede-oprichter en bestuurslid van de Stichting Betekeniseconomie in Twente. Hij is de auteur van Tijd voor de Betekeniseconomie.
