Wie wil er verandering? Iedereen. Wie wil veranderen? Niemand. Het bekende grapje vat perfect samen waar veel organisaties vandaag tegenaan lopen. We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk. Technologie, economie en maatschappij bewegen sneller dan ooit. In die context is één vaardigheid cruciaal: aanpassingsvermogen.
Toch blijft dat begrip vaak een containerterm. Wendbaarheid, flexibiliteit, veerkracht - ze klinken mooi, maar wat betekenen ze concreet? En belangrijker: kun je aanpassingsvermogen ontwikkelen? Het antwoord is ja. Dat is precies wat wij aantonen in De kracht van de kameleon.
Van buzzwoord naar meetbare vaardigheid
Tijdens de coronaperiode bleek hoe snel we kunnen schakelen als het moet: thuiswerk, hybride teams, digitale vergaderingen - het leek plots vanzelfsprekend. Maar achter die schijnbare soepelheid schuilt een paradox: zodra verandering expliciet wordt aangekondigd, gaat de voet op de rem. Waarom? Omdat werk vaak gekoppeld is aan zekerheid, status en inkomen. Verandering voelt dan bedreigend.
Wij wilden voorbij die reflex kijken. Samen met Antwerp Management School onderzochten we drieënhalf jaar lang wat de wetenschap zegt over ‘adaptability’ en voerden we uitgebreid experimenteel onderzoek. Onze conclusie: aanpassingsvermogen is geen aangeboren talent, maar een ontwikkelbare vaardigheid. We brachten negen gedragsdimensies in kaart: van creativiteit en leerbereidheid tot omgaan met stress en onzekerheid. We koppelden die aan zes hefbomen die het verschil maken en deze vaardigheid ontwikkelen: emotionele intelligentie, zelfregulatie, leeroriëntatie, visie, geloof in eigen kunnen en leiderschap.
Stel je voor dat…
Stel je voor dat jouw organisatie net een fusie achter de rug heeft. Twee culturen botsen, medewerkers voelen zich onzeker en productiviteit keldert. Je probeert de klassieke aanpak: strakke projectplanning, KPI’s, townhalls. Het werkt niet. De spanning stijgt, talent dreigt te vertrekken.
Wel, dat kan anders. Dankzij het Acerta Adaptability Model en de handvatten uit De kracht van de kameleon kunnen we het aanpassingslandschap in kaart brengen: hoe scoren teams op de negen dimensies? Waar zitten sterktes, waar valkuilen? Vervolgens zetten we de zes hefbomen in om medewerkers mee te krijgen en hun aanpassingsvermogen aan de nieuwe realiteit een boost te geven.
Het resultaat? Een cultuur waarin mensen zich niet gedwongen voelen om te veranderen, maar willen veranderen. Omdat ze begrijpen waarom, omdat ze zich veilig voelen, en omdat ze ervaren dat ze het kunnen.
De kameleon als metafoor
De kameleon verandert niet van kleur om te pleasen, maar om relevant te blijven. Dat is ook de essentie van adaptief gedrag: bewust schakelen om tot resultaten te komen zonder onszelf te verliezen. Authenticiteit en aanpassingsvermogen sluiten elkaar niet uit; ze versterken elkaar. Het gaat dus niet om blind meebewegen, maar om doelgericht aanpassen om prestaties te blijven leveren in een veranderende context.
Waarom leiders het verschil maken
Aanpassingsvermogen is geen individuele reflex, maar een collectieve vaardigheid. Leiders hebben een belangrijke rol en kunnen de werkomgeving sterk beïnvloeden. Zij moeten niet alleen plannen uitrollen, maar ook voeling houden met wat er leeft. Een goede leider is emotioneel intelligent, kan zichzelf reguleren en stimuleert leeroriëntatie. Hij of zij creëert psychologische veiligheid, geeft richting en durft kwetsbaarheid te tonen. Want mensen volgen geen Excel-sheet; ze volgen een rolmodel.
De oproep: stop met verandering te managen
Misschien wel de meest prikkelende boodschap van De kracht van de kameleon is deze: verandering laat zich niet managen, ze laat zich mogelijk maken. Organisaties zijn geen machines, maar levende systemen. Wie dat erkent, creëert condities waarin mensen zich kunnen aanpassen en groeien. Dat vraagt moed, visie en vooral: een gedeelde taal.
Aanpassingsvermogen is geen talent voor de happy few. Het is een kerncompetentie die iedereen kan leren - als leiders bereid zijn om hun eigen binnenwereld even serieus te nemen als hun businessplan.
Met De kracht van de kameleon tonen wij aan dat aanpassingsvermogen een meetbare en ontwikkelbare vaardigheid is. We omschrijven helder en gedetailleerd wat de dimensies zijn van deze vaardigheid en welke hefbomen zorgen voor ontwikkeling.
Wie werk wil maken van een toekomstbestendige organisatie, vindt in De kracht van de kameleon een praktisch en wetenschappelijk onderbouwd kompas. Het boek laat zien hoe teams en leiders hun adaptief vermogen kunnen versterken. Bestel het boek eenvoudig via Managementboek en zet de eerste stap naar duurzame verandering.
Over Jochen Bessemans
Jochen Bessemans is sinds 2013 gespecialiseerd in leiderschaps-, teamontwikkeling en de menselijke kant van Change. Sinds 2021 is hij manager van een team van hr-consultants bij Acerta Consult. Hij begeleidt ook nog steeds zelf klanten.
Over Hannelore Van Meldert
Hannelore Van Meldert is sinds 2011 actief in human resources en gedreven door de ambitie om duurzame loopbanen te creëren. Ze laat zich inspireren door de evolutie van organisaties, de wereld van werk en de manieren waarop individuen daarin kunnen groeien.