Privacy was nooit vanzelfsprekend, maar de manier waarop het nu wordt uitgehold is ongekend. Terwijl Big Tech onze digitale infrastructuur overneemt, verandert een grondrecht in een luxegoed. In De prijs voor privacy onderzoek ik hoe het zo ver heeft kunnen komen – en wat we er nog aan kunnen doen.
Stasi-dossier
Het Stasi-dossier over mijn moeder, geboren en getogen in de voormalige DDR, vormt het vertrekpunt: duizend pagina’s met observaties, foto's en verslagen die lezen als een handleiding voor manipulatie. De Oost-Duitse geheime dienst construeerde een parallel bestaan voor haar, bedoeld om volledige controle te krijgen en vermeende ‘staatsvijandelijke’ activiteiten in de kiem te smoren.
In De prijs voor privacy laat ik zien hoe een samenleving die permanent gecontroleerd wordt langzaam verandert. In de DDR gebeurde dat met microfoons achter het behang, informanten, gecensureerde staatsmedia en opvoedingsinstituten. Vandaag zijn het smartphones, slimme apparaten, connected auto’s, algoritmes, biometrie en AI... technologieën die we niet opgelegd krijgen, maar vrijwillig aanschaffen, installeren en voortdurend voeden met onze data.
Surveillance als maatschappelijk model
De technieken zijn veranderd, de logica niet. Waar de Stasi afhankelijk was van een hiërarchie van menselijke waarneming, is de hedendaagse surveillancestructuur grotendeels geautomatiseerd. Slimme deurbellen filmen de straat 24 uur per dag en delen beelden in ecosystemen die niet alleen door de eigenaar, maar ook door techbedrijven en in sommige landen zelfs door de politie worden gebruikt.
Smartphones zijn tegenwoordig onze ‘ogen en oren’. Ze leggen vrijwel alles vast: wat we kijken, lezen en luisteren, hoe we bewegen en waarheen, wat we zeggen en tegen wie. Sociale media koppelen die data aan elkaar en bouwen psychografische profielen die vaak nauwkeuriger zijn dan wat vrienden, familie of werkgevers over ons weten.
Het ongemak dat veel mensen voelen wanneer advertenties akelig goed aansluiten op hun gedachten, voorkeuren of recente gesprekken, is geen toeval. Het is de uitkomst van een industrie die is gebouwd op voorspelbaarheid en gedragssturing, vergelijkbaar met totalitaire regimes. De DDR-dictatuur stuurde ideologisch; Big Tech doet het commercieel.
Preppen voor privacy
In het laatste deel van De prijs voor privacy, Preppen voor privacy, zoek ik naar oplossingen. Niet door nostalgisch terug te verlangen naar een analoge wereld, maar door met toonaangevende experts te onderzoeken hoe we ons in de huidige digitale realiteit kunnen wapenen.
Ik sprak hackers, privacy-advocaten, surveillanceprofessors, beleidsmakers, cryptografen en anderen die dagelijks bezig zijn met digitale weerbaarheid. Hun inzichten verschillen, maar raken aan dezelfde kernvraag: hoe zorgen we dat privacy een recht blijft, en geen privilege voor wie het zich kan veroorloven? Want het recht om met rust gelaten te worden is de basis van autonomie.
De oplossingen liggen in:
- Digitale hygiëne: weten wat je waar deelt, en waarom.
- Technologie: alternatieven die jou centraal stellen in plaats van je data.
- Wetgeving: burgers beschermen tegen de grillen van Big Tech.
- Bewustzijn: manipulatieve taal, algoritmes en tools kunnen herkennen.
- Weerbaarheid: leren preppen voor digitale risico’s zoals we dat voor andere rampen ook doen.
Surveillance is niet langer het domein van staten, maar van bedrijven die onze samenleving structureel vormgeven. Daarom moeten we opnieuw durven vragen: welke prijs zijn wij bereid te betalen voor privacy? En wie mag daarover beslissen?
In De prijs voor privacy laat Bob Hardus haarscherp zien hoe surveillance zich verplaatst heeft van staten naar Big Tech, en wat dit betekent voor onze autonomie. Het boek biedt concrete handvatten om digitale weerbaarheid op te bouwen en je privacy terug te claimen. Ontdek hoe je grip houdt op je data: bestel het via Managementboek.
Over Bob Hardus
Bob Hardus (1983) is journalist en zoekmachinespecialist. Tot zijn opdrachtgevers behoren vergelijkingssites, overheidsinstanties, mediabedrijven en diverse PR- en reclamebureaus. Eerder was hij verslaggever voor onder meer het Noordhollands Dagblad en HP/De Tijd.