‘Je moet eerst zelf slim genoeg worden, anders wordt AI een kruk’

Het levert een gesprek op over ons oerbrein, beloningsprikkels, de kracht van sprankelmomentjes én de verleidelijke efficiëntie van AI. Twee werelden die verrassend vaak dezelfde conclusie trekken: we zijn onze eigen prikkels en technologie slimmer gaan maken dan onze aandacht aankan.

Ons brein in de stressstand

Een sprankelmomentje is een kleine, recente positieve ervaring waar je even bewust bij stilstaat. Het kan iets heel eenvoudigs zijn: een goed gesprek, een compliment, een fijne ontmoeting, een mooi resultaat, of zelfs een klein geluksmoment uit je dag. Ronald van der Molen vraagt vaak aan mensen: 'Wat was jouw sprankelmomentje van de afgelopen dagen?'  Ook deze podcastaflevering open we met deze vraag.

Van der Molen legt uit dat ons limbisch systeem - de knecht  reageert op directe prikkels, terwijl de koning, de prefrontale cortex, pas meedoet wanneer we bewuste keuzes maken.
Scrollen, notificaties en constante informatie-overdaad activeren vooral die knecht: prettig op korte termijn, slopend op de lange. Daarom zijn sprankelmomentjes zo effectief: ze zetten het brein onmiddellijk in een positievere, productievere stand.

AI als spiegel van onszelf

Thomas Moerland kijkt op een heel andere manier naar het brein. Niet naar de verschillende grote delen, maar naar de verbindingen tussen de cellen.Hij legt in de podcast uit dat ons brein in essentie een enorm netwerk is van honderd miljard zenuwcellen die elkaar voortdurend kleine elektrische signalen doorgeven. Niet de cellen zelf maken ons slim, maar de manier waarop ze met elkaar verbonden zijn: in die verbindingen zit volgens hem de magie van intelligentie. Omdat die verbindingen zich continu aanpassen op basis van ervaringen, ontstaat leren én verandert ons gedrag: precies hetzelfde principe dat hij in kunstmatige neurale netwerken toepast. AI leert door de ‘gewichten’ tussen digitale neuronen steeds bij te stellen; ons brein noemt dat neuroplasticiteit. Moerland benadrukt dat we veel kunnen met ons brein zonder te kunnen uitleggen hóe we het precies doen. Zoals een kopje oppakken zonder te weten welke spier welke kracht levert. Juist daarom gelooft hij dat we het brein pas echt begrijpen door het na te bouwen in computers. In kunstamtige intelligentie.

Wat daarbij overeind blijft als mysterie, zegt hij, is bewustzijn: het feit dat we niet alleen informatie verwerken, maar ook ervaren. Hij ziet AI niet als bedreiging maar als kans om het brein beter te begrijpen. Neurale netwerken leren immers op dezelfde manier als wij: door belonen en bijsturen. Moerland: 'Eerst moet je zélf slim genoeg zijn, anders wordt AI een kruk in plaats van een versterker.'

Wat betekent dit voor organisaties?

Beiden auteurs zijn het eens dat de AI technologie razendsnel in ons leven is gekomen, terwijl reflectie, regulering en verstandig gebruik achterblijven. AI maakt werk makkelijker, sneller en vaak leuker wanneer routinetaken verdwijnen. Maar vrije tijd is geen garantie voor energie, waarschuwt Van der Molen. Veel mensen laden simpelweg te weinig op, ze gaan door. Voor leiders betekent dit: niet alleen digitaliseren, maar ook bevlogenheid, focus en herstel serieus nemen.

Waar staan we over vijf jaar?

Moerland: 'We zitten nu in de cowboyjaren van AI. Over vijf jaar hoop ik dat de technologie volwassener is: krachtiger, veiliger en ingebed in duidelijke maatschappelijke en juridische kaders.'

Van der Molen: 'Leiders zouden bevlogenheid veel hoger op de agenda moeten zetten. Het is geen soft onderwerp — organisaties met bevlogen medewerkers presteren aantoonbaar beter.'

Deze aflevering laat zien wat er gebeurt wanneer twee heel verschillende breinwerelden samenkomen. Niet als tegenstelling, maar als aanvulling: AI helpt ons denken begrijpen. Het bevlogen brein helpt ons mens blijven.

OVER DE BOEKENPRAKTIJK

De Boekenpraktijk is een podcast van Managementboek. Presentator Willem van Leeuwen onderzoekt elke twee weken samen met auteurs hoe de theorie van managementboeken aansluit bij de praktijk.