Ons brein kiest voor veiligheid
Volgens Mike Hoogveld is het menselijk brein evolutionair gericht op overleven. ‘We nemen per dag zo’n 35.000 beslissingen, grotendeels onbewust. Dat kan alleen doordat ons brein razendsnel automatismen gebruikt. Die vuistregels – biases – werken meestal goed, maar niet als de wereld snel verandert.’
Een van die denkfouten is de confirmation bias: de neiging om vooral informatie te zoeken die onze overtuigingen bevestigt. ‘We kijken naar de wereld door een bril die past bij wat we al geloven,’ legt hij uit. ‘Dat voelt veilig, maar het maakt het lastig om echt iets nieuws te zien.’ Ook de ingroup bias speelt ons parten: ‘We voelen ons prettiger bij mensen die op ons lijken. In organisaties betekent dat vaak dat we vooral luisteren naar gelijkgestemden – en dat is funest voor vernieuwing.’
Hoogveld pleit ervoor om diversiteit niet als modeterm te zien, maar als middel om denkfouten te corrigeren. ‘Een team dat divers is in achtergrond, leeftijd, denkwijze en karakter neemt betere beslissingen. Het breekt door de patronen heen die ons brein zelf in stand houdt.’
De krokodil in beweging krijgen
De titel van zijn boek verwijst naar het oerbrein, dat hij vergelijkt met een krokodil: ‘Een krokodil vertrekt pas van zijn veilige plek als hij weet dat de andere plek ook veilig is. Zo werkt het bij mensen ook: we veranderen pas als we voelen dat de nieuwe situatie beter is dan de oude.’
Leiders spelen daarin een cruciale rol. Ze moeten duidelijk maken waarom de huidige situatie niet meer houdbaar is, én een aantrekkelijk beeld schetsen van waar we naartoe gaan. Pas dan komt die “krokodil” in beweging. Volgens Hoogveld draait verandering om het vertellen van een betekenisvol verhaal, niet om PowerPoints of plannen. ‘Storytelling helpt om het brein te raken. Het gaat niet alleen om de ratio, maar om emotie en veiligheid.’
Hij benadrukt dat kleine stappen vaak effectiever zijn dan grote ingrepen. ‘Ons brein kan zich makkelijker aanpassen aan een reeks kleine veranderingen dan aan één grote ommezwaai. Zo houd je mensen mee in plaats van dat ze afhaken.’
Hoogveld ziet ook een rol voor bewuste ‘nudges’ in organisaties: subtiele aanpassingen in routines, taal of omgeving die gewenst gedrag stimuleren. ‘Verandering gaat niet over grote woorden, maar over slimme context.’
Op de vraag wat hij leiders zou willen meegeven, zegt hij: ‘Snap hoe het brein werkt. Weerstand tegen verandering is geen onwil, het is biologie. Als je dat begrijpt, kun je mensen echt in beweging brengen.’
Stellingen
Elke aflevering van de podcast legt host Willem van Leeuwen de gast een aantal stellingen voor. De stellingen voor Mike Hoogveld zijn:
- Bij organisatieverandering wordt de kennis van het brein onvoldoende meegenomen, waardoor we steeds opnieuw dezelfde fouten maken;
De toegenomen polarisatie in onze maatschappij wordt aangewakkerd door de versimpeling die de media ons presenteert, in relatie tot de attributie-bias.
Boekentip
Hoogveld tipt Socrates op sneakers van Elke Wis. ‘We raken steeds minder nieuwsgierig naar elkaar,’ zegt hij. ‘Dit boek helpt om beter te luisteren en vragen te stellen. Nieuwsgierigheid is misschien wel het beste medicijn tegen polarisatie.’
OVER DE BOEKENPRAKTIJK
De Boekenpraktijk is een podcast van Managementboek. Presentator Willem van Leeuwen onderzoekt elke twee weken samen met auteurs hoe de theorie van managementboeken aansluit bij de praktijk.
Jaarcongres Cultuurverandering
Op 25 november spreekt Mike Hoogveld samen met Jitske Kramer, Thijs Homan, Bianca van Leeuwen, Laura Bas en Peter Lubbers op het Jaarcongres Cultuurverandering. Voor iedereen die samen wil werken aan een sterke organisatiecultuur.
Bekijk het programma >
