Harvest - Februari 2017

Hoe moet het verder met (Amerikaanse) carrièrevrouwen in het tijdperk Trump? Het advies van Facebook-COO Sheryl Sandberg om 'voorover te leunen' lijkt, gezien het onverbloemde seksisme dat de verkiezingen heeft losgewoeld, achterhaald en zelfs naïef. In de Verenigde Staten staan momenteel minder vrouwen aan het roer van een grote beursgenoteerde onderneming dan mannen met de naam 'John', en volgens het World Economic Forum zal het in het huidige tempo nog 170 jaar duren voordat de mondiale inkomenskloof tussen de seksen is gedicht. Hoog tijd voor een assertievere aanpak, stelt Sallie Krawcheck in Own it. De voormalig CFO van de financiële kolos Citigroup pleit om te beginnen met de afschaffing van het woord 'empowerment', dat letterlijk 'het geven van macht aan' betekent. Een wereldbeeld waarin mannen worden gezien als de verschaffers van autoriteit kan nooit leiden tot gelijkwaardige verhoudingen, aldus Krawcheck, die inmiddels CEO is van investeringsplatform Ellevest. Beter is het om voort te borduren op de macht die vrouwen nu al hebben. Al was het alleen maar omdat iets dat gegeven wordt, ook weer kan worden weggenomen, iets dat Krawcheck aan den lijve heeft ondervonden. Als topbestuurder bij Citi pleitte ze tijdens de kredietcrisis openlijk voor het nemen van verantwoordelijkheid en het compenseren van gedupeerde beleggers, iets dat haar binnen enkele maanden op ontslag kwam te staan.

PayPal-medeoprichter Peter Thiel kwam de afgelopen maanden vooral in het nieuws vanwege zijn opmerkelijke steun aan Donald Trump en zijn persoonlijke vendetta tegen de roddelsite Gawker. Minder bekend is zijn gewoonte om jaarlijks zo'n twintig jongeren honderdduizend dollar te geven om hun studie te staken en een startup te beginnen, in de hoop dat ze op de volgende Google of Facebook stuiten. In Valley of the Gods volgt Wall Street Journal-journaliste Alexandra Wolfe de eerste kandidaten van het inmiddels zes jaar oude Thiel Fellows Program. De dochter van schrijver Tom Wolfe biedt wat van een antropologische Silicon Valley-studie verwacht kan worden: wereldvreemde programmeurs die in communes wonen, beschonken vrouwen op jacht naar twintig jaar jongere internetmiljonairs, bruiloften met een Game of Thrones-thema en een prijskaartje van tien miljoen dollar. Dergelijke buitenissigheden blijken zich niet te beperken tot sociale omgangsnormen. Sommige ondernemingsplannen zijn ronduit excentriek: Laura Deming werkte aan een methode om het eeuwige leven te verkrijgen en John Burnham kreeg een ton voor het ontginnen van asteroïden. Toch levert het programma wel degelijk vruchten af: James Proud lukte het om binnen vijf jaar vijftig miljoen dollar op te halen voor zijn slaapsensor Hello.

Sociopaten, psychopaten of mensen zoals u en ik? Harvard-wetenschapper Eugene Soltes begon tien jaar geleden een briefwisseling met Amerika's meest beruchte witte-boordencriminelen om inzicht te krijgen in hun beweegredenen. In Why they do it beschrijft hij wat veroordeelde fraudeurs als voormalig Enron-CFO Andrew Fastow, Tyco-CEO Dennis Kozlowski en pyramidefonds-beheerder Bernard Madoff zélf van hun daden vinden. Het resultaat is opmerkelijk. Zo blijken de oplichters nauwelijks spijt te hebben van de miljardenschades die ze hebben aangericht. Niet omdat ze zich niet bewust zijn van het verschil tussen goed en kwaad, maar omdat ze zich niet kunnen inleven in de gevoelens van hun talloze, vaak anonieme slachtoffers. Verontrustender is dat ze wat dat betreft niet wezenlijk afwijken van de rest van de mensheid, aldus Soltes. Het enige verschil is dat de meeste stervelingen zich niet in leiderschapsposities bevinden waarin ze met hun daden tienduizenden mensen kunnen ruïneren. Uitzondering is overigens Bernard Madoff, die het gros van zijn gedupeerden wel persoonlijk kende, en zelfs geen empathie toonde voor het welzijn van zijn familie. Toen Soltes hem telefonisch op de hoogte bracht van de dood van zijn zoon Andrew, bracht Madoff het gesprek binnen enkele momenten op de stand van de rente.

Over inlevingsvermogen gesproken: de Nederlandse primatoloog Frans de Waal omschrijft empathie als 'het enige wapen in het menselijke repertoire dat ons kan verlossen van de vloek van xenofobie'. Yale-psycholoog Paul Bloom betoogt in zijn boek Against empathy juist het tegenovergestelde: inlevingsvermogen is volgens hem niet alleen niet overgewaardeerd, maar zelfs moreel verderfelijk. Bloom vergelijkt de eigenschap, die hij definieert als 'de handeling om te voelen wat je denkt dat andere mensen voelen' met een zoeklicht. Een schijnwerper heeft weliswaar de potentie om zaken die het daglicht niet kunnen verdragen in de openbaarheid te brengen, maar is tegelijkertijd zo nauw dat de omgeving onzichtbaar blijft. En omdat mensen zich nu eenmaal eerder identificeren met hun eigen 'stam' dan met andere groepen, kan empathie daardoor juist leiden tot méér vreemdelingenhaat. Het is constructiever om te streven naar compassie, aldus Bloom. Deze eigenschap heeft een veel bredere reikwijdte, is minder emotioneel, en daarmee meer voor rede vatbaar.