‘De invloed van Instagram op ons leven is ongekend’

De invloed van Instagram? Laten we beginnen met het woord selfie. Een foto van jezelf nemen, dat deden een decennium geleden nog maar weinig mensen. Geloof me, het is echt zo. Zelfportretten, dat was iets voor kunstenaars. Inmiddels is iedereen dankzij smartphone en filter in staat het perfecte plaatje te schieten. Ook als je geen fotograaf bent. De lat ligt dan ook hoog tegenwoordig. Voor minder dan het perfecte plaatje doen we het niet meer. En natuurlijk delen we het met de hele wereld. Zomaar wat ingrediënten die Instagram aan het dagelijks leven (is het niet van jou, dan wel van je buren) heeft toegevoegd. In 2018 bereikt het platform de magische grens van 1 miljard gebruikers. Hoe dat kwam en wat de gevolgen zijn, beschreef Frier in haar boek No Filter.

Altijd perfect

Volgens Sarah Frier verandert de manier waarop nieuwe generaties denken en doen hierdoor enorm. ‘Alles moet perfect zijn tegenwoordig. En dat zorgt voor enorm veel - onnodige - druk bij mensen die zorgvuldig werken aan hun identiteit en perfectie nastreven. Maar in toenemende mate ontstaat er een verschil tussen de gewenste online identiteit en het echte leven van dezelfde mensen.’
De werking van Instagram versterkt dit volgens Frier. ‘Je kunt op Instagram alleen originele content plaatsen, in tegenstelling tot op Twitter waar je een item kunt retweeten, en ‘liken’. Mensen worden dus uitgedaagd om continu creatief te zijn en het beste van zichzelf te delen met de hele wereld.’ De prikkels zijn volgens Frier overweldigend en er zijn geen drempels: ‘The only cost is the stress of perfection.’ Een begrip als ‘selfie dysmorphia’ betekent dat mensen niet meer tevreden zijn hoe ze er in het echt uit zijn, zo stelt Frier. ‘Want op een selfie, geholpen door een filter, hebben ze er wel beter uit gezien.’ Het past bij Silicon Valley waar zelfs ouder worden en de dood problemen zijn die ze willen oplossen met technologie. Te beginnen met de foto’s dus. Heel veel verder komen we nog niet.

Blinde vlek

Frier spreekt zoals ze schrijft: vol energie. Ze begon aan het boek omdat ze gefascineerd raakte door het eerste techbedrijf dat vol inzette op de mobiele telefoon. ‘Waar Facebook jaren terug begon in het computertijdperk en zoals zoveel bedrijven pas later de kanteling naar mobile maakte, daar begon Instagram op de mobiele telefoon. Mobile native noem je dat. In 2016 besefte ik me dat ik veel wist over Facebook maar niet over dat bedrijf dat was aangekocht door Mark Zuckerberg in 2012. Een bedrijf dat sindsdien groeide alsof het anabolen gevoerd kreeg. Maar Instagram was een blinde vlek voor me. Ik wilde van alles weten. Hoe het bedrijf geleid werd door de mensen die het bouwden. Maar ook begrijpen wat het product betekende voor de mensen die het daadwerkelijk gebruiken. En dus startte ik een lange serie interviews die uiteindelijk tot dit boek leidde. Binnen Instagram gingen de deuren open, vanuit Facebook werd minder enthousiast meegewerkt.’

Als popcorn in een magnetron

Toen Mark Zuckerberg met Facebook in 2012 Instagram overnam voor 1 miljard dollar, werd dat beschouwd als een veel te dure aankoop. Het bleek een meesterzet. ‘Vandaag de dag is Instagram meer dan 100 miljard dollar waard. Instagram draagt jaarlijks voor 20 miljard bij aan de jaaromzet. Oftewel: meer dan een kwart van het totaal van Facebook.’
De overname door het blauwe platform bleef, net als eerder bij Whatsapp, niet zonder gevolgen. ‘Het was alsof je popcorn in de magnetron stopte’, zo typeert Frier de periode sinds de overname. ‘Instagram begon als een energieke omgeving vol creativiteit waar mensen enthousiast zijn over het eigen product. Facebook is heel anders. Daar werkt men datagedreven en is alles - altijd - gericht op groei. Ironisch genoeg zorgt Instagram voor de groei binnen Facebook. En is dat ook precies wat Instagram nu met haar gebruikers doet: we willen allemaal meer volgers en kijken continu naar de tellertjes. De druk is groter dan het verlangen om creatief te zijn.’

Zonder filter

No Filter is goed geschreven (‘the only cost is the stress of perfection’) en leest daardoor lekker weg. Geen saai relaas over de historie maar een levendig verslag hoe de creatievelingen achter Instagram (samen!) te werk gingen en geschiedenis schreven. Je krijgt als lezer een goed beeld van een generatie leiders in Silicon Valley die met hun bedrijven een grote invloed op ons dagelijks leven hebben. Het is een klein groepje mensen dat elkaar bovendien goed kent. Frier beschrijft hoe de levens van de mensen achter Twitter (Jack Dorsey, Evan Williams), Instagram (opgericht door ex-Google-medewerker Kevin Systrom en Mike Krieger), Facebook (Mark Zuckerberg) en durfinvesteerders (zoals Marc Andreessen) met elkaar verbonden zijn.

Uiteraard komt de relatie tussen Facebook (waar alles in het teken staat van virale groei) en dochter Instagram (bedoeld om creativiteit te stimuleren) uitgebreid aan bod. Frier typeert het op hilarische wijze: ‘Facebook is als de grote zuster die niet wil dat je er goed uitziet op haar feestje.’

Het boek laat ook zien waarom de favoriete exit-strategie van elke startup in Silicon Valley (verkopen aan Facebook, zelf miljardair worden en dan eruit stappen) een ‘Faustiaans dilemma’ is. Ik moest dan ook regelmatig denken aan een oude film met Keanu Reeves en Al Pacino: The Devil's Advocate.

Alle goede intenties en afspraken ten spijt, ook de oprichters van Instagram verlieten uiteindelijk hun bedrijf, precies zoals het team van Whatsapp eerder al had gedaan. Geen verrassing. Maar daarmee zijn zowel Instagram als Whatsapp, als ook miljarden gebruikers overgeleverd aan Facebook. En dat is geen fijn idee, zo weet iedereen die onlangs de Netflix-documentaire ‘The Social Dilemma’ heeft gezien.

Over Patrick Davidson

Patrick Davidson is oprichter van betterday, een vernieuwend adviesbureau dat opdrachtgevers, zoals Heineken, Vodafone, Stedin en De Nederlandsche Bank, helpt bij vraagstukken als het ontwikkelen van een toekomstvisie, het vertalen van visie en strategie naar gerichte actie en het ontwikkelen van positieve teams. Zijn volgende boek gaat over teaming. ‘Bij teamwork on the fly is het cruciaal om snel te kunnen opstarten maar ook om iets, al dan niet succesvol, af te ronden of stop te zetten.’ Patrick maakt komend jaar tevens deel uit van jury van Managementboek van het Jaar.