De ondertitel van uw boek luidt ‘Anders handelen door anders te kijken’. Waarom moeten we anders kijken?
Ik heb juist het woord moeten in mijn boek proberen te vermijden. Er zijn veel boektitels met ‘een leider moet dit, een leider moet dat’. Vanuit mijn levenservaring wil ik laten zien dat je anders tegen zaken aan kunt kijken zonder daar direct een waardeoordeel aan te geven. Ik wil meer in de gereedschapskist stoppen van mensen. Vakantieboek? Jawel. Stop het in de koffer om te reflecteren. Er staan geen ‘drie gouden regels’ of een ‘vijf stappenplan’ in. Ik bied wel instrumenten. Neem Spiral Dynamics dat ik bij Heineken leerde kennen. Als je weet wat mensen om je heen beweegt, kun je beter communiceren. Met Take Heineken to the next level was niks mis, maar men besefte niet wat er voor nodig was om het doel te bereiken dat mijn collega’s voor ogen hadden. Overall geldt: dé oplossing voor een probleem is er vaak gewoon niet, het zijn vele stappen bij elkaar. In een nieuwe versie van het boek wordt de ondertitel ‘een manifest om zelf na te denken’.
Wat moeten we met de hoofdtitel van het boek: Je kan bomen alleen ontwijken als je vaart hebt?
Je kunt wel uit veiligheidsoverwegingen bij elke boom stoppen, maar dan wordt het niets. Je moet wel voorbereid zijn als je bovenaan staat, en vervolgens het lef hebben om tussen de bomen door te skiën. Max Verstappen kan keihard, heeft lef op het circuit, maar is ook goed voorbereid. Mijn frustratie bij veel grote bedrijven is dat ze vrijwel alles weten, alles kunnen, maar met die kennis verzinnen ze alleen waarom iets niet kan. In Silicon Valley heerst een andere mentaliteit. Wij trappen veel te veel op de rem en vragen ons te vaak af: weten we het allemaal wel zeker? Zonder vaart kom je nergens. Problemen los je onderweg wel op. Speel niet constant op zeker. Ik zie veel te veel grijze muizen in Nederland.
Je broer Ronald Jan Heijn is veel met zingeving bezig. U bent ook met reflectie bezig. U heeft een carrière gehad bij onder andere Heineken en bent grootgebracht met het beursgenoteerde grootbedrijf. Zou u daar nog kunnen werken? Of is het allemaal teveel shareholder value en te weinig oog voor de mens?
Hoewel ik er nooit gewerkt heb, lijkt het er wel een beetje op dat de klant niet echt meer op één staat bij Ahold. En bij Heineken zag ik bijvoorbeeld dat ze veel te veel met latest estimates bezig waren. Ik zou er uit nieuwsgierigheid misschien wel weer willen werken om te kijken hoe je de ondernemersgeest weer terug krijgt, zoals bijvoorbeeld stoppen met al die forecasting en schijnzekerheid. De energie die vrijkomt als je niet alleen bezig bent met cijfers is geweldig. Ik ben ervan overtuigd dat een groot bedrijf niet log hoeft te zijn. Je moet omgaan met regels, maar er vooral van afwijken als dat nodig is. Google snapt dat wel. Ik denk wel dat ik iets zakelijker ben dan mijn broer.
Waarover zou een manager op het strand nog meer eens moeten reflecteren?
In mijn boek haal ik onder meer de theorie van de black swan aan. Als je niet weet dat er ook zwart en nul zijn op een roulettetafel en je alleen op rood inzet, moet je niet gek opkijken dat je je inzet kwijt bent. Behoed je voor overmoed en wees je bewust dat je niet alles weet. De wereld is heel complex geworden. Er zijn beurshandelaren die miljoenen verdienden maar in klap ook miljarden verspeelden. Hoed je ook voor experts. Als ik naar de ontvoering van mijn vader kijk, zie ik achteraf dat de experts in het onderzoek er totaal naast zaten. Een nieuwe situatie vraagt om een open geest. Zo is dit boek een optelsom van levenservaringen die ik graag met de lezers deel. Vanuit de familie, vanuit AH, Heineken… Niet alleen met mijn eigen inzichten, ook die van anderen. Ik beschrijf diverse theorieën waar mensen eens naar moeten kijken. Ik wil oogkleppen bij mensen wegnemen.
In je boek beschrijf je onder meer ‘Fanticipation’. Fanticipation was een concept waarbij je je kon verzekeren voor kaartjes. Voor pakweg een concert of de finale van een WK voetbal. Plek gegarandeerd. Het is (nog) niks geworden. Is dit een goed voorbeeld van de ‘bomen ontwijken en vaart’, de titel van je boek?
Ja. Dat concept van Fanticipation was ontwikkeld met het Dialogues House van ABN AMRO. Ze positioneren dat als creatief lab. Maar al heel snel was er ruzie om een stuk taart voordat de taart überhaupt gebakken was. Ze stopten bij elke boom en wilden niet de helling af. Zo van: ja maar, als er nu niet genoeg kaarten zijn…. Heb nu eens vertrouwen in de skills die je hebt om zaken on the road op te lossen. Dan gaat het allemaal veel sneller en maakt het ook leuker.
Je haalt ook Ajax in je boek aan. Je was er samen met Marco van Basten bijna directeur geworden. Hoe kijk je nu tegen de club aan?
Er zijn bij Ajax zoveel mensen die ergens een plasje over willen doen en een podium willen krijgen. En uiteindelijk is de macht van Cruijff enorm. Daarom slagen intelligente mensen als Van Wijk er denk ik ook niet om de zaak daar te stroomlijnen.
Is Je kan bomen alleen ontwijken als je vaart hebt een managementboek geworden?
Het is niet alleen een managementboek. Het is voor mensen in leiderschapsrollen en dat kan ook thuis zijn of op de voetbalclub. Goede leiders weten wat het is om geleid te worden (zoals ook oprichter Albert Heijn aangeeft) en kunnen goed leiding geven aan zichzelf. Dit boek is een handreiking voor het verbeteren van de kwaliteit van handelen door middel van een verscherpte aandacht en een hoger bewustzijn op het eigen handelen. Een perspectief op het leven thuis en op de zaak. Wat heb je aan wijsheid als je het niet verder helpt in je dagelijkse leven?
