Intro en leeswijzer 9
Hoofdstuk 1 Schoolcultuur: een referentiekader 13
1.1 Je ziet het niet, maar je voelt het wel 13
1.2 Het is warm, maar je voelt het niet 14
1.3 Het belang van schoolcultuur 17
1.4 Cultuur: één definitie, vele kenmerken 19
1.5 Een referentiekader voor verder onderzoek 22
1.6 Vat krijgen op de schoolcultuur 24
Hoofdstuk 2 Schoolcultuur als omgevingsfactor 27
2.1 Inleiding 27
2.2 Regionale verschillen 28
2.3 Verschillende wetten en gebruiken 28
2.4 Etnische verschillen 29
2.5 Genderverschillen 31
2.6 Tijdsgeest 32
2.7 Generatieverschillen 37
2.8 Ideologische verschillen 44
2.9 Sociaal-economische verschillen 45
2.10 Professionele cultuurverschillen 46
2.11 Samenvattend: scholen in de samenleving 50
Hoofdstuk 3 Schoolcultuur als metafoor 53
3.1 Witte en zwarte, lagere en hoge scholen 53
3.2 Wondering en wandering 57
3.3 Een factoranalytische cultuuranalyse 62
3.4 Een doe-het-zelfinstrument voor cultuuranalyse 64
3.5 De pedagogische waarde van metaforen 69
Hoofdstuk 4 Schoolcultuur als systeemvariabele 71
4.1 Inleiding 71
4.2 Van omgevingsfactor over metafoor naar ideologie via een case uit Cyprus 72
4.3 Van meta-voorrang naar collectieve koorzang 74
4.4 De schoolleider als cultuurmanager 75
4.4.1 Zakelijke leiding 76
4.4.2 Programmacoördinatie 77
4.4.3 Productieleiding 81
4.4.4 Beleid 83
4.4.5 Interne en externe communicatie 87
4.4.6 (Spiegel)beelden van scholen 93
4.4.7 Het professioneel-bureaucratisch spanningsveld 93
4.4.8 Indoctrinatie: inprenting of hersenspoeling 95
4.4.9 Waarden hebben een kleur 98
Hoofstuk 5 Schoolcultuur als ideologie 103
5.1 Inleiding 103
5.2 De brede/open school 105
5.3 De (str)enge school 108
5.4 De strategische school 109
5.5 Consequentie 1: doelgroepprofilering 111
5.6 Consequentie 2: werken aan heden en toekomst 111
5.7 Consequentie 3: maak een community 114
Hoofdstuk 6 Schoolculturele beschouwingen 117
6.1 Culturele zorgen 117
6.2 De zwart-witte omgevingsanalyse: van verschil tot geschil 119
6.3 Metaforen zijn een virus 120
6.4 Cultureel systeembeleid: mensen, macht en management 121
6.5 De ‘Kulturkampf’: fusies zijn ruzies? 122
6.6 Ethiek, romantiek, semantiek, symboliek 127
6.7 Voor een levensecht en kleurrijk schoolbeleid 130
Bronnen 137
Bijlage 141
