Morfologie

Voorwoord 11

1 Wat is morfologie? 13
1.1 Inleiding 13
1.2 Basisbegrippen 14
1.2.1 Gelede en ongelede woorden 14
1.2.2 Syntagmatische en paradigmatische morfologie 18
1.3 Gemotiveerde woorden en gelede woorden 22
1.3.1 Het belang van gelede woorden 22
1.3.2 Soorten van gemotiveerdheid 24
1.4 Opname in het (mentale) lexicon: lexicalisatie 28
1.5 Gevolgen van lexicalisatie 31
1.6 Samenvatting 34
1.7 Bronnen voor morfologisch onderzoek 34
1.8 Literatuur 35
1.9 Oefenopgaven 36

2 Woordvorming 39
2.1 Inleiding 39
2.2 Morfologische relaties en processen 40
2.2.1 De basis 40
2.2.2 Veranderingsprocessen 46
2.3 Effecten van ontlening 56
2.4 Woordwording van woordcombinaties 58
2.5 Samenvatting 65
2.6 Literatuur 66
2.7 Oefenopgaven 66

3 Afleiding 69
3.1 Inleiding 69
3.2 De woordsoort van afleidingen 70
3.3 De betekenis van afleidingen 76
3.3.1 Morfologie en lexicale semantiek 76
3.3.2 Categoriale waarde en lexicale betekenis 81
3.3.3 Polysemie en vaagheid van de categoriale waarde 84
3.3.4 Polysemie en uitbreidingsschema’s 88
3.3.5 Polyfunctionaliteit en polysemie 93
3.4 Samenvatting 99
3.5 Literatuur 100
3.6 Oefenopgaven 100

4 Flexie 103
4.1 Inleiding 103
4.2 Nomina 106
4.2.1 Ontlening 112
4.2.2 Vereenvoudiging van nominale flexie 114
4.2.3 Genus 116
4.2.4 Naamval 119
4.3 Adjectieven 120
4.3.1 De trappen van vergelij king 120
4.3.2 Verbuiging in attributieve positie 122
4.4 Verba 126
4.4.1 Tijdsvormen en deelwoorden 127
4.4.2 Congruentie 137
4.5 Distributie, interpretatie en gebruik van flexievormen 138
4.6 Flexie en woordvorming 142
4.7 Samenvatting 145
4.8 Literatuur 146
4.9 Oefenopgaven 147

5 Samenstelling 151
5.1 Inleiding 151
5.2 Nominale samenstellingen 154
5.2.1 De mogelijkheden van nominale samenstellingen 154
5.2.2 De betekenis van nominale samenstellingen 158
5.2.3 Verbindingsklanken 163
5.2.4 Verlies van doorzichtigheid 170
5.3 Adjectivische samenstellingen 171
5.4 Verbale samenstellingen 174
5.4.1 Samenkoppelingen 175
5.4.2 N+V-combinaties 177
5.5 Telwoorden 179
5.6 Neoklassieke samenstellingen 181
5.7 Reduplicerende samenstellingen 182
5.8 Complexe voorzetsels en bij woorden 184
5.9 Samenstellende samenstellingen en afleidingen 185
5.9.1 Analyse als afleiding 186
5.9.2 Analyse als samenstelling 189
5.9.3 Drieledige structuur 193
5.10 Samenvatting 194
5.11 Literatuur 195
5.12 Oefenopgaven 196

6 Morfologische productiviteit en schema’s 199
6.1 Inleiding 199
6.2 Schema’s en (im)productiviteit 200
6.2.1 Bestaande woorden, nieuwe woorden en schema’s 200
6.2.2 Productiviteit, semantiek en subschema’s 204
6.2.3 Productiviteit en analogie 208
6.2.4 Paradigmatische woordvorming 210
6.2.5 Productiviteit en creativiteit 213
6.3 Eigenschappen van basiswoorden 216
6.3.1 Bestaande woorden als basis en complexe schema’s 216
6.3.2 Beperkingen op basiswoorden 218
6.4 Productiviteit en ontlening 222
6.4.1 Affixsubstitutie en affigering 222
6.4.2 Inheemse en uitheemse basiswoorden 224
6.5 Het gebruik van productieve processen 227
6.5.1 Blokkering 229
6.5.2 Pragmatische bruikbaarheid en andere gebruiksfactoren 233
6.5.3 Kwantitatieve analyse van productiviteit 236
6.6 Veranderingen in productiviteit 238
6.6.1 Het ontstaan van nieuwe productieve woordvormingsprocessen 239
6.6.2 Verlies van productiviteit 242
6.7 Samenvatting 246
6.8 Literatuur 247
6.9 Oefenopgaven 248

7 Morfologie en fonologie 251
7.1 Inleiding 251
7.2 Fonologische eigenschappen van affixen 252
7.3 Allomorfie van affixen 258
7.4 Stamallomorfie 261
7.4.1 Stamallomorfie als residu van fonologische verandering 262
7.4.2 Stamallomorfie door analogie 267
7.4.3 Stamallomorfie door ontlening 268
7.5 Woordklemtoon 271
7.5.1 Klemtoonsystematiek in ongelede woorden 271
7.5.2 Klemtoonsystematiek in gelede woorden 273
7.6 Samenvatting 277
7.7 Literatuur 278
7.8 Oefenopgaven 279

8 Morfologie en syntaxis 281
8.1 Inleiding 281
8.2 Verschillen tussen morfologie en syntaxis 282
8.3 Woordgroepen als delen van woorden 284
8.4 De syntactische eigenschappen van afgeleide woorden 286
8.4.1 Syntactische valentie en betekenis 287
8.4.2 Creatie van argumentstructuur 290
8.4.3 Erving 293
8.5 Samenkoppelingen en prefixwerkwoorden 297
8.5.1 Constructieschema’s voor samenkoppelingen 299
8.5.2 Van partikel tot prefix 301
8.6 Constructieafhankelijke morfologie 302
8.7 Samenvatting 305
8.8 Literatuur 306
8.9 Oefenopgaven 307

9 Morfologie en psycholinguïstiek 311
9.1 Inleiding 311
9.2 De verwerving van morfologische procedés 312
9.2.1 Flexiemorfologie 314
9.2.2 Lexicale morfologie 320
9.3 Het mentale lexicon 322
9.3.1 De opslag van gelede woorden 325
9.3.2 De representatie van gelede woorden in het lexicon 329
9.3.3 De herkenning van gelede woorden 332
9.3.4 De productie van gelede woorden 334
9.4 Samenvatting 339
9.5 Literatuur 340
9.6 Oefenopgaven 341

10 Morfologische verandering 345
10.1 Inleiding 345
10.2 Het historisch perspectief 347
10.2.1 De taalgebruiker als bron van taalverandering 348
10.2.2 Taalverandering en taalsysteem 349
10.2.3 De sociale dimensie van taalverandering 350
10.2.4 Taalkunde als cultuurgeschiedenis 351
10.3 Morfologische veranderingen 352
10.3.1 Ontlening 352
10.3.2 Grammaticalisatie 353
10.4 Veranderingen in woordstructuur 356
10.4.1 Verlies van geleedheid 356
10.4.2 Herstructurering 358
10.4.3 Systematisering 362
10.5 Samenvatting 363
10.6 Literatuur 364
10.7 Oefenopgaven 365

Lijst van gebruikte afkortingen en symbolen 367
Bibliografie 369
Termenlijst 383