De redelijk handelende aanbesteder

Lijst van afkortingen 13

1 Inleiding, vraagstelling, methode en opbouw 15
1.1 Opzet van dit hoofdstuk 15
1.2 Inleiding in het onderwerp 15
1.2.1 De interne markt en de totstandkoming van de Europese aanbestedingsrichtlijnen 15
1.2.2 De precontractuele aanbestedingsverhouding als bron van verbintenissen 18
1.2.3 Verdere problematisering: coördineren van procedures en onduidelijkheid over rechten en plichten 23
1.3 Vraagstelling en afbakening 25
1.4 Methode van onderzoek 29
1.4.1 Methode (algemeen) 29
1.4.2 Nadere toelichting op rechtsvergelijking met Duitsland 31
1.5 Maatschappelijke relevantie? 32
1.6 Opbouw van het boek en hoofdstukindeling 34

2 Wisselwerking tussen het aanbestedingsrecht en het verbintenissenrecht bij een aanbestedingsprocedure in Nederland en Duitsland 37
2.1 Vraagstelling, opzet en afbakening 37
2.2 Het Europees aanbestedingsrecht in een notendop 38
2.2.1 Doelstellingen en beginselen 38
2.2.2 Wanneer moet er worden aanbesteed en hoe verloopt een aanbestedingsprocedure op hoofdlijnen? 39
2.3 Aanbestedingsregelgeving in Nederland en Duitsland 41
2.3.1 Inleiding 41
2.3.2 Nederland 42
2.3.3 Duitsland 44
2.4 Rechtsbeschermingsrichtlijnen 50
2.5 Rechtsbescherming in Nederland en Duitsland 52
2.5.1 Nederland 52
2.5.2 Duitsland 60
2.6 Wisselwerking tussen het aanbestedingsrecht en het verbintenissenrecht 67
2.6.1 Opmerkingen vooraf 67
2.6.2 Positie van het aanbestedingsrecht in ons rechtstelsel 68
2.6.3 Drie aspecten van wisselwerking 69
2.6.3.1 Inleiding 69
2.6.3.2 Eerste aspect: de belangen die beide rechtsgebieden beogen te beschermen 71
2.6.3.3 Tweede aspect: verbintenisrechtelijke verplichtingen worden gekleurd door de aanbestedings(rechtelijke) context 76
2.6.3.4 Derde aspect: wat is eigenlijk de grondslag van de verplichtingen? 77
2.7 De kwalificatie van de verbintenisrechtelijke rechtsverhouding en de verplichtingen die daaruit voortvloeien 78
2.7.1 Hoe moet de precontractuele rechtsverhouding tussen de aanbesteder en een individuele inschrijver verbintenisrechtelijk worden gekwalificeerd? 78
2.7.2 Wanneer ontstaat er een voor hetrechtrelevante precontractuele rechtsverhouding tussen de aanbesteder en een individuele inschrijver? 86
2.7.3 De verplichtingen die voortvloeien uit de precontractuele rechtsverhouding tussen de aanbesteder en een individuele inschrijver 89
2.7.3.1 Welke zijn dit en welke zijn onderwerp van onderzoek? 89
2.7.3.2 Wat is de grondslag van de te onderzoeken verplichtingen? 91
2.7.3.3 Maakt de grondslag uit voor de afdwingbaarheid van de verplichting? 92
2.8 Conclusie 97

3 Verbintenisrechtelijke verplichtingen en foutherstel 99
3.1 Vraagstelling, opzet en afbakening 99
3.2 Inleiding 100
3.3 Het aanbestedingsrechtelijke kader voor herstel van fouten in inschrijvingen 102
3.3.1 Inleiding 102
3.3.2 Artikel 56 lid 3 Richtlijn Klassieke Sectoren 103
3.3.3 De arresten SAG en Manova 105
3.3.4 Overige relevante arresten van het HvJ EU 109
3.3.5 Van bevoegdheid tot verplichting 113
3.4 De verbintenisrechtelijk verplichtingen 115
3.4.1 Inleiding 115
3.4.2 De verplichting om een inschrijving uit te leggen 116
3.4.3 De verplichting om gelegenheid te geven tot opheldering 121
3.4.3.1 Ophelderingsverplichting algemeen 121
3.4.3.2 Opheldering over een inhoudelijke onduidelijkheid 123
3.4.3.3 Opheldering over een rekenfout 125
3.4.3.4 Intermezzo: parallel met abnormaal lage aanbieding 131
3.4.4 De verplichting om de gelegenheid te geven tot foutherstel 134
3.4.5 Tussenconclusie 137
3.5 Welke kleur krijgen de gevonden verplichtingen in de aanbestedings(rechtelijke) context? 138
3.5.1 Uitlegverplichting in aanbestedings(rechtelijke) context 138
3.5.2 Ophelderingsverplichting in aanbestedings(rechtelijke) context 153
3.5.2.1 Opheldering over een inhoudelijke onduidelijkheid 154
3.5.2.2 Opheldering over een rekenfout 158
3.5.3 Foutherstelverplichting in aanbestedings(rechtelijke) context 159
3.6 Is er ook een aanbestedingsrechtelijke grondslag? 169
3.6.1 De verplichting om een inschrijving uit te leggen 169
3.6.2 De verplichting om gelegenheid te geven tot opheldering 173
3.6.2.1 Opheldering over een inhoudelijke onduidelijkheid 173
3.6.2.2 Opheldering over een rekenfout 176
3.6.3 De verplichting om de gelegenheid te geven tot foutherstel 176
3.7 Kritische beschouwing 183
3.8 Conclusie 189
3.8.1 Inleiding 189
3.8.2 Algemene bevindingen 189
3.8.3 Hoe moet de aanbesteder bij het beoordelen van de inschrijvingen te werk gaan? 192

4 Verbintenisrechtelijke verplichting tot zorgvuldig handelen bij het voorbereiden en het uitvoeren van de aanbestedingsprocedure 199
4.1 Vraagstelling, opzet en afbakening 199
4.2 Inleiding 200
4.3 Nadere afbakening onderwerp van onderzoek 202
4.3.1 Inleiding 202
4.3.2 Gevaltype A 203
4.3.3 Gevaltype B 204
4.3.4 Gevaltype C 205
4.3.5 Gevaltype D 207
4.3.6 Het begrip offertekosten 209
4.4 Juridisch kader voor het intrekken van een aanbestedingsprocedure 211
4.5 De verplichting tot zorgvuldig handelen bij het voorbereiden en het uitvoeren van een aanbestedingsprocedure 222
4.5.1 Het bestaan en de grondslag van de verplichting 223
4.5.2 Gezichtspunten 228
4.5.2.1 GezichtspuntI: Had de aanbestedende dienst kunnen voorkomen dat de reden voor intrekking zou intreden? 229
4.5.2.2 Gezichtspunt II: In hoeverre ligt de reden voor het intrekken van de aanbestedingsprocedure in de risicosfeer van de aanbestedende dienst? 245
4.5.2.3 Gezichtspunt III: Heeft de aanbestedende dienst de inschrijvers geïnformeerd over het feit dat de aanbestedingsprocedure (naar alle waarschijnlijkheid) zal worden ingetrokken en op welk moment heeft hij dat gedaan? 252
4.5.2.4 Gezichtspunt IV: Heeft de aanbestedende dienst een kostenvergoeding aangeboden en wat is de hoogte van deze kostenvergoeding? 264
4.6 Wat zijn de gevolgen van schending van de zorgvuldigheidsverplichting?
Korte overdenkingen 267
4.6.1 Omvang van de schadevergoeding: algemeen 267
4.6.2 Omvang van schadevergoeding: invloed van gedrag inschrijvers 273
4.7 Clausules waarin een kostenvergoeding wordt uitgesloten 274
4.8 Waarom de verplichting niet uit de algemene beginselen van aanbestedingsrecht kan worden afgeleid 277
4.9 Conclusie 280

5 Slotbeschouwing 283

Samenvatting 305
Summary 311
Lijst van verkort aangehaalde werken 317
Jurisprudentieregister 335