Een kleine biografie van het straffen

1. Dragend mens- en maatschappijbeeld 7

2. Schuld in religie, psychiatrie en neurobiologie 19
2.1 Religieuze schuld 19
2.2 Psychiatrische schuld 26
2.3 Neurobiologische schuld 32
2.4 Positionering van het strafrecht 34

3. Verschuivingen van strafrechtelijke naar psychiatrische schuld 41
3.1 De vermeend onvrije mens in het strafrecht en zijn claim op minder straf 41
3.2 Juridische kanttekeningen bij verslaving en verminderd toerekeningsvatbaar 50
3.3 De immanente greep op de geestelijk gekneusde mens in het strafrecht 59
3.4 Van fixatie op delict naar recidiverisico, levensloop en contextinformatie 65

4. Verschuiving van schuld naar boete, van proportionaliteit naar beheersing 73
4.1 Introductie. Verschuivingen in het denken over de verhouding overheid-burger 73
4.2 Vergelding als strafdoel of als strafkenmerk?71 78
4.3 Het matigende karakter van de vergelding 81
4.4 De vergelding als berechtingskader voor de morele effening van het delict83 88
4.5 De vergelding als executiekader voor de morele effening van het delict 94
4.6 Grensverschuivingen tussen straf en zorg 101
4.7 Straf, maatregel en vergelding in relatie tot het Openbaar Ministerie 106
4.8 Het reclasseren van veroordeelden 117
4.9 Beheersing (via maatregelen) versus rechtsstatelijkheid (van de straf) 124
4.10 Burgerschapsplichten voor de justitiabele bij wetsnaleving en tijdens detentie 130
4.11 Burgerschapsrechten versus overheidsplichten in een informatiegemeenschap 135
4.12 Vergelding van onrecht en een verkavelde rechtshandhaving in de eenentwintigste eeuw zonder justitie? 147
4.13 Afrondende opmerkingen over de werking van de vergelding en de straf 166

5. Terugkeer naar de schuld. Schuld revisited 173
5.1 Het schuldoordeel en een sterkere fixatie op het straffen 173
5.2 Het schuld- en strafoordeel als normaal appèl op de verantwoordelijke dader 177
5.3 Strafdoelen: de straf als voorbeeld, spijt en overtuigingsdaders 180
5.4 De kwaliteit van de straf komt tot uitdrukking in de executie 186
5.5 De inbewaringstelling van veroordeelden na afloop van de straf 192
5.6 Samenvatting: jammerklacht over of loflied op de schuld? 202

Noten 213