(On)gemerkt bijzonder

1 INLEIDING ........................................................................................... 1
1.1 Resisters: beschrijving & definitie ....................................................... 3
1.2 Resistance to crime ................................................................................ 6
1.3 Een positief-narratief criminologische benadering ............................ 9
1.4 Onderzoeksvraag en onderzoeksdoelen ............................................ 13
1.5 Opbouw ................................................................................................ 14

2 INDIVIDUELE ONTWIKKELING, CONTEXT &
VEERKRACHT .................................................................................. 17
Inleiding ....................................................................................................... 17
2.1 Levensfasen & individuele ontwikkeling .......................................... 17
2.1.1 Het achtfasenmodel..................................................................... 18
2.1.2 Kritiek op Eriksons achtfasenmodel ........................................... 20
2.1.3 Waarom Eriksons model als uitgangspunt? ................................ 21
2.2 Context & individuele ontwikkeling .................................................. 21
2.2.1 Het PPCT-model ......................................................................... 24
2.2.2 Kritiek op Bronfenbrenners PPCT-model .................................. 27
2.2.3 Waarom Bronfenbrenners model als uitgangspunt? ................... 28
2.3 Veerkracht in de relatie tussen individuele ontwikkeling &
context .................................................................................................. 29
2.3.1 Duiding en salutogene uitgangspunten van veerkracht............... 30
2.3.2 Waarom resistance to crime en geen resilience? ........................ 32
2.3.3 Perspectieven & golfbewegingen in onderzoek naar veerkracht 33
2.3.4 Veerkracht en het uitblijven van criminaliteit ............................ 36
2.4 Samenvatting ....................................................................................... 41

3 NARRATIEVE POSITIONERING IN CONTEXT ........................ 43
Inleiding ....................................................................................................... 43
3.1 (Revival van) een narratieve benadering in de criminologie ........... 43
3.1.1 Het levensverhaal als subcategorie van narratief ........................ 44
3.1.2 Levensverhalen in de criminologie ............................................. 45
3.1.3 Een biografische tweedeling ....................................................... 46
3.2 De narratieve criminologie ................................................................. 47
3.2.1 Een oud nieuw startpunt? ............................................................ 48
3.2.2 Demarcatie .................................................................................. 49
3.3 Narratieve identiteit ............................................................................ 50
3.3.1 Actorschap & sociale structuur ................................................... 52
3.3.2 De Positioneringstheorie ............................................................. 53
3.3.3 Drie contextniveaus van narratieve positionering ....................... 55
3.4 Samenvatting ....................................................................................... 57

4 DATAVERZAMELING & ANALYSE ............................................ 59
Inleiding ....................................................................................................... 59
4.1 Dataverzameling .................................................................................. 59
4.1.1 Gezocht: niet-criminele man/vrouw! .......................................... 59
4.1.2 Betrokken resisters in dit onderzoek ........................................... 62
4.1.3 Gesprekken & vragenlijsten ........................................................ 64
4.2 Data-analyse ........................................................................................ 67
4.2.1 Vragenlijsten RS-NL & VCQ ..................................................... 68
4.2.2 Thematische analyse ................................................................... 68
4.2.3 Verhaallijnanalyse ...................................................................... 71
4.2.4 Samenhang analysemethoden ..................................................... 77

5 ZIJN RESISTERS BIJZONDER VEERKRACHTIG EN ZELFSTUREND? ............................................................................... 79
Inleiding ....................................................................................................... 79
5.1 Mentale veerkracht: resultaten RS-NL ............................................. 79
5.1.1 Persoonlijke Competentie (PC) .................................................. 80
5.1.2 Acceptatie van Zelf en leven (AZL) ........................................... 81
5.2 Zelfsturing: resultaten VCQ .............................................................. 81
5.2.1 Zelfregulatie (ZR) ....................................................................... 82
5.2.2 Zelfcontrole (ZC) ........................................................................ 83
5.2.3 Handelingsvoorbereiding (HV) .................................................. 84
5.2.4 Toegang tot Zelf (TZ) ................................................................. 85
5.2.5 Algemene Stressbelasting (AS) .................................................. 86
5.3 Samenvatting van bevindingen .......................................................... 87

6 BRONNEN VAN VEERKRACHT ...................................................89
Inleiding ....................................................................................................... 89
6.1 Bron 1: delegaatperspectief ................................................................ 90
6.1.1 Negatieve emoties en immateriële (nadelige) gevolgen ............. 91
6.1.2 Rationele kosten-batenafweging ................................................. 92
6.2 Bron 2: stimulerende derde(n) ........................................................... 94
6.2.1 Actieve betrokkenheid bij school ............................................... 95
6.2.2 Uitsluiting van criminaliteit ........................................................ 97
6.2.3 Een betekenisvol positief rolmodel ............................................. 98
6.3 Bron 3: moreel inzicht ...................................................................... 100
6.3.1 Morele rem ................................................................................ 101
6.3.2 Hoger inzicht in het leven ......................................................... 103
6.4 Bron 4: verandering van omgeving ................................................. 105
6.5 Bron 5: erkenning van talenten & behaalde successen .................. 108
6.6 Bron 6: aspiraties .............................................................................. 111
6.7 Samenvatting van bevindingen ........................................................ 114

7 VAN TEKORTKOMING TOT GROEI ......................................... 117
Inleiding ..................................................................................................... 117
7.1 Het ervaren van verleidingen en druk in een criminogene context ................................................................................................ 117
7.1.1 De ervaren verleidingen ............................................................ 117
7.1.2 De twee gezichten van ‘druk’ ................................................... 122
7.2 Leven in twee werelden ..................................................................... 124
7.2.1 Ontdekking & bewustwording: het abnormale van het normale ..................................................................................... 125
7.2.2 Omgaan met gebondenheid ...................................................... 126
7.3 Anders zijn ......................................................................................... 134
7.3.1 Jonge volwassenheid, jezelf opvoeden & alleen staan ............. 136
7.3.2 Autonoom handelen, autonoom zijn ......................................... 138
7.4 Selfmade worden ............................................................................... 140
7.4.1 Levenslijnen van resisters: groeien door vallen en opstaan ...... 142
7.4.2 Positieve herinterpretatie: verlies wordt winst .......................... 143
7.5 Samenvatting van bevindingen ........................................................ 146

8 (ON)GEZIEN, (ON)ONTDEKT, (ON)BEWOGEN & (ON)OPVALLEND ........................................................................... 149
Inleiding ..................................................................................................... 149
8.1 Steven: een (on)geziene held ............................................................. 150
8.1.1 Introductie ................................................................................. 150
8.1.2 Niveau 1: Van buitenbeentje met een geheim naar publieke held ............................................................................. 152
8.1.3 Niveau 2: ‘Ik heb je gegoogled’................................................ 160
8.1.4 Niveau 3: Loyaliteit, omerta & vendetta ................................... 161
8.2 Jerrel: een (on)ontdekte krachtsbron in bloei ................................ 163
8.2.1 Introductie ................................................................................. 163
8.2.2 Niveau 1: Van gevangene in verzet naar vrijgevochtene met een spirituele taak .............................................................. 165
8.2.3 Niveau 2: ‘Die vraag heb ik mezelf eigenlijk nooit gesteld’ .... 172
8.2.4 Niveau 3: Het gezin als harmonieus instituut ........................... 173
8.3 Mo: een (on)bewogen getuige ........................................................... 174
8.3.1 Introductie ................................................................................. 174
8.3.2 Een getuige van rare dingen die niet bezwijkt .......................... 176
8.3.3 Niveau 2: ‘Weet je wel’ ............................................................ 182
8.3.4 Niveau 3: Een gestigmatiseerde, etnische buurtcontext............ 183
8.4 Peter: een (on)opvallende trouwhartige .......................................... 185
8.4.1 Introductie ................................................................................. 185
8.4.2 Niveau 1: Loyaal blijven aan je eigen plan ............................... 187
8.4.3 Niveau 2: ‘Heb je je auto al verkocht?’ .................................... 194
8.4.4 Niveau 3: Loyaliteit, stigma & opgroeien in een volksbuurt .... 196
8.5 Samenvatting van bevindingen ........................................................ 197

9 CONCLUSIES, REFLECTIES EN IMPLICATIES ..................... 201
9.1 Veerkracht en zelfsturing ................................................................. 202
9.2 Zes bronnen van veerkracht versterken resistance to crime ........ 204
9.3 Van ‘ervaren van verleidingen en druk’ tot aan ‘selfmade worden’ ............................................................................. 210
9.4 Het verhaal over resistance to crime ............................................... 214
9.5 Reflecties ............................................................................................ 218
9.6 Implicaties voor beleid en praktijk .................................................. 230

Samenvatting ............................................................................................. 235
Summary ...................................................................................................247
Literatuur ..................................................................................................259

Bijlagen ......................................................................................................277
Bijlage A – Handvatten recidivemonitor criminele carrière.......................279
Bijlage B – Instemmingsprotocol ............................................................... 283
Bijlage C – Gespreksleidraden....................................................................287
Bijlage D – Handleiding transcriberen .......................................................287
Bijlage E – RS-NL vragenlijst ....................................................................301
Bijlage F – VCQ vragenlijst ....................................................................... 303
Bijlage G – Overzicht RS-NL & VCQ scores ............................................ 309

Dankwoord ................................................................................................ 311