Koning Willem III - 1817-1890

Winnaar Libris Geschiedenis Prijs 2014

Koning Willem III staat bekend als een agressieve man die de grondwet aan zijn laars lapte en zijn leven in ledigheid sleet. De werkelijkheid was complexer: Willem III was bij vlagen een betrokken koning, met meer macht dan men doorgaans denkt.

Waar zijn grootvader en vader nog in het stadhouderlijk tijdperk waren geboren, was zijn koninklijke bestemming direct bekend. De opvoeding die daarbij hoorde, stempelde hem voor de rest van zijn leven. Van jongs af aan gedroeg hij zich heerszuchtig tegenover hofpersoneel en hoogwaardigheidsbekleders. Daar stond tegenover dat hij in het gezelschap van boeren en werklui hartelijk en innemend kon zijn.

Toen hij in 1849 koning werd, zag Willem zich geconfronteerd met de grootste staatsman en hervormer van zijn tijd, J.R. Thorbecke. Na een ongelijke strijd moest de vorst zich neerleggen bij de beperkingen die de grondwet van 1848 hem oplegde. Al bleef zijn politieke invloed groot, als koning bracht hij weinig tot stand. Zijn bedenkelijke reputatie dankt koning Willem III echter vooral aan zijn privéleven. Zijn mislukte eerste huwelijk en zijn openlijke buitenechtelijke verhoudingen deden zijn naam geen goed. Bovendien kwam tijdens zijn 41 jaar durende regering de arbeidersbeweging tot bloei, waarvan een deel weinig van de monarchie moest hebben. Uit die kringen kwam Willems bijnaam 'Koning Gorilla', die hem ook postuum bleef aankleven.

Dik van der Meulen brengt het leven in kaart van een tragische vorst wiens woedeaanvallen vaak werden gevolgd door spijtbetuigingen. Een opvliegende, weinig succesvolle koning aan wie niets menselijks vreemd was.