Leeftijdsdiscriminatie in Europees Recht

1 Inleiding 13
2 Discriminatie in Europees Recht 19
2.1 Inleiding 19

Deel I 20
2.2 Materieel juridisch kader 20
2.2.1 Van een economische naar ook een sociale context voor gelijke behandeling 20
2.2.2 Internationale ontwikkeling van het gelijkebehandelingsrecht 22
2.2.3 Gelijkebehandelingsrecht bij de arbeid en het beroep in de EU 26
2.2.4 Algemeen beginsel van Unierecht 28
2.2.5 Rechtszekerheidsbeginsel en beginsel bescherming gewettigd vertrouwen 31
2.3 Europees toetsingskader leeftijdsdiscriminatie 32
2.3.1 Werkingssfeer Richtlijn 2000/78 33
2.3.2 Directe of indirecte discriminatie? 35
2.3.3 Rechtvaardiging leeftijdsdiscriminatie 38
2.3.4 Uitzondering openbare veiligheid en volksgezondheid 39
2.3.5 Uitzondering wezenlijke en bepalende beroepsvereiste 40
2.3.6 Tussenconclusie 44

Deel II 44
2.4 Procesrecht Hof van Justitie EU 44
2.4.1 Beginsel procedurele autonomie 46
2.4.2 Bewijslast discriminatie 47
2.4.3 Ontwikkeling Europees bewijsrecht 48
2.4.4 Recht op informatie 50
2.5 Conclusie 54

3 De Europese Sociale Agenda voor en na Lissabon 57
3.1 Inleiding 57
3.2 Demografische ontwikkelingen 58
3.3 Europese werkgelegenheidsrichtsnoeren 60
3.4 Lissabon-strategie 61
3.5 Europa 2020-strategie 63
3.6 Naar een economisch herstel 64
3.7 Naar een Europese pijler van sociale rechten 64
3.8 Europees Sociaal beleid actief ouder worden 65
3.9 Europees Sociaal beleid solidariteit tussen de generaties 66
3.10 Europees Jaar voor actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties 67
3.11 Europees juridisch kader actief ouder worden 68
3.12 Europees juridisch kader solidariteit 69
3.13 Solidariteitsbeginsel vanuit wetenschappelijke invalshoek 71
3.14 Solidariteitsbeginsel in Europese rechtspraak 74
3.15 Conclusie 78

4 Rol Europees Sociaal beleid bij rechtvaardiging van leeftijdsdiscriminatie 81
4.1 Inleiding 81
4.2 Toetsingskader 82
4.3 Werkgelegenheidsbeleid als onderdeel van de legitimiteitstoets 83
4.4 Arbeidsparticipatie ouderen: legitiem werkgelegenheidsbeleid? 84
4.5 Toepassing Solidariteitsbeginsel in Europees Sociaal beleid 86
4.6 Lump of labour fallacy 87
4.7 Solidariteit tussen de generaties in Europese rechtspraak 88
4.8 Betwisting werkgelegenheidsdoelstelling 92
4.9 Nationaal of bedrijfsbeleid? 95
4.10 Conclusie 97

5 Bewijsrechtelijke aspecten legitimiteitstoets 101
5.1 Inleiding 101
5.2 Omschrijving en context werkgelegenheidsdoelstelling 102
5.3 Lijst met uitzonderingen 103
5.4 Meerdere werkgelegenheidsdoelstellingen 107
5.5 Wijziging werkgelegenheidsdoelstelling 110
5.6 Ordening en rangorde werkgelegenheidsdoelstellingen 111
5.7 Samenhang procedures 113
5.8 Conclusie 114

6 Proportionaliteitstoets 117
6.1 Inleiding 117
6.2 Werkgelegenheidsbeleid als onderdeel van de proportionaliteitstoets 118
6.3 Bewijs 120
6.4 Rol individuele werknemersbelangen bij de proportionaliteitstoets 122
6.4.1 Strikte proportionaliteitstoets 122
6.5 Ruime proportionaliteitstoets 124
6.5.1 Verplicht pensioenontslag 125
6.5.2 Hoogte pensioeninkomen 127
6.5.3 Rol recht op arbeid 129
6.6 Rol omstandigheden arbeidsmarkt 130
6.7 Bewijsinstructie Hof van Justitie EU 133
6.8 Een tegengesteld geluid? 135
6.9 Rol actieve arbeidsparticipatie in relatie tot het recht op werk 138
6.10 Rol aanspraak op ouderdomspensioen na ontslag 142
6.10.1 Ontslagvergoeding 143
6.10.2 Vergelijking Landin met Andersen en Rasmussen 144
6.10.3 Vergelijking Odar met de Deense arresten 146
6.11 Conclusie 148

7 Leeftijdsdiscriminatie in het Nederlands recht 151
7.1 Inleiding 151

Deel I Demografische ontwikkelingen 153
7.2 Actieve arbeidsparticipatie oudere werknemers 153
7.3 Verhoging AOW-leeftijd 154
7.4 Doorwerken na AOW-leeftijd 155

Deel II 157
7.5 Gelijke behandeling in het Nederlands recht 157
7.5.1 Wettelijk toetsingskader 157
7.5.2 Perikelen rondom de pensioengerechtigde leeftijd 161
7.5.3 Pensioenontslag tegen en na de AOW-gerechtigde leeftijd 163
7.5.4 Pensioenontslagbeding voor AOW-leeftijd 164
7.5.5 Bewijs doorstromingsargument als werkgelegenheidsdoelstelling 166
7.5.6 Nationaal werkgelegenheidsbeleid of bedrijfsbeleid? 167
7.5.7 KLM-arrest in Europeesrechtelijk perspectief bezien 169
7.5.8 Prejudiciële vragen? 171
7.6 Onderscheid naar leeftijd bij ontslagvergoedingen 172
7.6.1 Uitsluiting transitievergoeding AOW-gerechtigden 172
7.6.2 Uitsluiting transitievergoeding in strijd met de Richtlijn? 175
7.6.3 Individuele toetsing vereist? 177
7.6.4 Uitsluiting ontslagvergoeding in Europeesrechtelijk perspectief bezien 177
7.6.5 Begrenzing ontslagvergoeding oudere werknemers 179
7.7 Conclusie 181

8 Conclusies 183

Summary 191
Bibliografie 195
Trefwoordenregister 211