Grondtrekken van het Nederlandse strafrecht

Voorwoord 13
Aanbevolen literatuur 15
Afkortingenlijst 17

Hoofdstuk 1 Inleiding 19
1.1 Eerste kennismaking 19
1.2 Plaats van het strafrecht 19
1.3 Doelen van straffen 22
1.4 Materieel strafrecht, formeel strafrecht en sanctierecht 23
1.5 Commuun en bijzonder strafrecht 24
1.6 De opbouw van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering 25
1.7 De invloed van internationaal en supranationaal recht 26

Hoofdstuk 2 Inleiding materieel strafrecht 29
2.1 Plaats en structuur van strafbepalingen 29
2.2 De opbouw van het strafbare feit in vier componenten 31
2.2.1 Het vierlagenmodel 31
2.2.2 De menselijke gedraging 31
2.2.3 De wettelijke delictsomschrijving 33
2.2.4 De wederrechtelijkheid 35
2.2.5 De schuld 38
2.3 Legaliteit en interpretatie 40
2.4 Bestanddelen en elementen 43
2.5 Wederrechtelijkheid als bestanddeel: een moeilijk geval 45
2.6 Soorten delicten 47
2.6.1 Misdrijven en overtredingen 47
2.6.2 Formele en materiële delicten 48
2.6.3 Commissie- en omissiedelicten 49
2.6.4 Gekwalificeerde en geprivilegieerde delicten 50
2.7 Causaliteit 51

Hoofdstuk 3 Opzet en schuld 57
3.1 Inleiding 57
3.2 Opzet 59
3.2.1 Inleiding 59
3.2.2 Graden van opzet 59
3.2.3 De wijze waarop het opzet in de wet is omschreven 63
3.2.4 Opzet en geobjectiveerde delictsbestanddelen 63
3.2.5 Door het gevolg gekwalificeerde delicten 65
3.2.6 Slotopmerking 67
3.3 Culpa 67
3.3.1 Nogmaals terminologie 67
3.3.2 Inhoud van de culpa 68
3.3.3 Bewuste en onbewuste culpa 73
3.4 De grens tussen bewuste culpa en voorwaardelijk opzet 75
3.5 Voorbeeld 78

Hoofdstuk 4 Strafuitsluitingsgronden 81
4.1 Inleiding 81
4.2 Wettelijke strafuitsluitingsgronden 84
4.2.1 Noodweer 84
4.2.2 Noodweerexces 88
4.2.3 Psychische overmacht 92
4.2.4 Overmacht als noodtoestand 94
4.2.5 Bevoegd en onbevoegd gegeven ambtelijk bevel 96
4.2.6 Wettelijk voorschrift 97
4.2.7 Ontoerekeningsvatbaarheid 98
4.3 Ongeschreven strafuitsluitingsgronden 100
4.3.1 Inleiding 100
4.3.2 Afwezigheid van alle schuld 100
4.3.3 Ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid 104

Hoofdstuk 5 Poging en voorbereiding 107
5.1 Inleiding 107
5.2 Poging 110
5.2.1 Wettelijke omschrijving 110
5.2.2 Verschillende theorieën over begin van uitvoering 111
5.2.3 Het Cito-criterium 112
5.2.4 Zichtbaarheid? 114
5.2.5 De ondeugdelijke poging 115
5.2.6 Overige opmerkingen 117
5.3 Voorbereiding 118
5.4 Het onderscheid tussen poging en voorbereiding 120
5.5 Vrijwillige terugtred 121
5.6 Terugkomend op het eerdere voorbeeld 123

Hoofdstuk 6 Deelneming 125
6.1 Inleiding 125
6.2 Wettelijke regeling 127
6.3 Medeplegen 128
6.3.1 Inleiding 128
6.3.2 Nauwe samenwerking 128
6.3.3 Opzet van de medepleger 129
6.3.4 Vormen van medeplegen 130
6.4 Uitlokking 133
6.4.1 Inleiding 133
6.4.2 Opzet van de uitlokker 134
6.4.3 Uitlokkingsmiddelen 135
6.4.4 Opzet en gedraging van de uitgelokte 136
6.5 Doen plegen 139
6.6 Medeplichtigheid 140
6.7 Poging tot uitlokking 142
6.8 Opmerkingen en casus 144

Hoofdstuk 7 Inleiding strafprocesrecht 147
7.1 Algemeen 147
7.2 Een eenvoudige strafzaak 147
7.3 Procesdeelnemers 151
7.3.1 Algemeen 151
7.3.2 De verdachte 156
7.3.3 Rechten van de verdachte 160
7.3.4 De getuige 164
7.3.5 De deskundige 165
7.4 Procesfasen 166
7.4.1 Algemeen 166
7.4.2 Vervolging 169
7.5 Proceshandelingen 170
7.5.1 Legaliteitsbeginsel 170
7.5.2 Bestanddelen van de bevoegdheidverlenende norm 171
7.5.3 Beginselen van een behoorlijke procesorde 173
7.6 Vooruitblik 175

Hoofdstuk 8 Het voorbereidend onderzoek 177
8.1 Inleiding 177
8.2 Opsporingsonderzoek 179
8.2.1 Inleiding 179
8.2.2 Opsporing en controle 179
8.2.3 De aanvang van het opsporingsonderzoek 181
8.2.4 Opsporingsambtenaren 182
8.2.5 Het OM als leider van het opsporingsonderzoek 183
8.3 Opsporingsbevoegdheden 185
8.3.1 Inleiding 185
8.3.2 Staande houden en legitimatieplicht 186
8.3.3 Aanhouding 187
8.3.4 Ophouden voor onderzoek 190
8.3.5 Inverzekeringstelling 191
8.3.6 Voorlopige hechtenis 192
8.3.7 DNA-onderzoek 198
8.3.8 Inbeslagneming 200
8.3.9 Betreden van plaatsen 201
8.3.10 Doorzoeking van plaatsen 202
8.3.11 Onderzoek aan de kleding en onderzoek aan en in het lichaam 205
8.3.12 Infiltratie, pseudo-koop en pseudo-dienstverlening 206
8.3.13 Stelselmatige observatie 208
8.3.14 Bevoegdheden met betrekking tot (tele)communicatie 209
8.4 De rol van de rechter-commissaris 210

Hoofdstuk 9 Vervolging 213
9.1 Inleiding 213
9.2 Het OM 215
9.3 De vervolgingsbeslissing en opportuniteit 217
9.4 Vervolgingsbeletselen 220
9.5 De beginselen van een behoorlijke procesorde 228
9.6 Transactie 231
9.7 Strafbeschikking 232
9.8 Vervolgingsbeleid 234
9.9 Vervolgen en verder vervolgen 235
9.10 Rechterlijke controle op de vervolgingsbeslissing 237
9.11 Democratische controle op de vervolgingsbeslissing 238

Hoofdstuk 10 Het onderzoek ter terechtzitting 241
10.1 Inleiding 241
10.2 Openbaarheid 242
10.3 Karakter van het onderzoek ter terechtzitting 243
10.4 Wat aan de zitting vooraf gaat 246
10.4.1 De dagvaarding 246
10.4.2 De tenlastelegging 246
10.4.3 De verdediging 250
10.4.4 De rechters 251
10.5 Het onderzoek ter terechtzitting 251
10.6 Bijzonderheden 256
10.6.1 Inleiding 256
10.6.2 Preliminaire verweren 256
10.6.3 Onderbreking van de zitting 257
10.6.4 Getuigen ter terechtzitting 257
10.6.5 Wijziging van de tenlastelegging 259
10.6.6 Afwezigheid van de verdachte 260
10.6.7 Benadeelde partij 262
10.6.8 Spreekrecht van slachtoffers 263

Hoofdstuk 11 Het rechterlijk beslissingsschema 265
11.1 Inleiding 265
11.1.1 De vragen van de artikelen 348 en 350 Sv 265
11.1.2 Het onderscheid tussen de formele en materiële vragen 267
11.1.3 De grondslagleer 269
11.2 De formele vragen 269
11.2.1 Inleiding 269
11.2.2 De eerste vraag: geldigheid van de dagvaarding 270
11.2.3 De tweede vraag: bevoegdheid van de rechter 274
11.2.4 De derde vraag: ontvankelijkheid van de officier van justitie 275
11.2.5 De vierde vraag: schorsing der vervolging 276
11.3 De materiële vragen 276
11.3.1 Inleiding 276
11.3.2 De eerste vraag: bewezenverklaring 277
11.3.3 De tweede vraag: kwalificatie 278
11.3.4 De derde vraag: wederrechtelijkheid 280
11.3.5 De vierde vraag: verwijtbaarheid 281
11.4 Complicaties 281
11.5 Hoofdregels 285
11.6 Beslissen en motiveren 285

Hoofdstuk 12 Bewijsrecht 287
12.1 Inleiding 287
12.1.1 De bewijsvraag 287
12.1.2 Vier deelvragen van de bewijsvraag 287
12.1.3 Het onmiddellijkheidsbeginsel 288
12.2 Feiten van algemene bekendheid 288
12.3 Bewijsmiddelen 289
12.4 Tijdens het onderzoek ter terechtzitting verzameld bewijsmateriaal 290
12.4.1 Eigen waarneming van de rechter (art. 340 Sv) 290
12.4.2 Verklaring van de verdachte (art. 341 Sv) 291
12.4.3 Verklaring van een getuige (art. 342 Sv) 293
12.4.4 Verklaring van een deskundige (art. 343 Sv) 294
12.5 Niet tijdens het onderzoek ter terechtzitting verzameld bewijsmateriaal: schriftelijke bescheiden (art. 344 Sv) 294
12.5.1 Inleiding 294
12.5.2 Verklaring van de verdachte 295
12.5.3 Verklaring van een getuige 295
12.5.4 Overige processen-verbaal 296
12.5.5 Verslag van een deskundige 297
12.6 Toelating als bewijsmiddel 297
12.6.1 Voldoen aan de wettelijke eisen 297
12.6.2 Onbetrouwbaar bewijsmateriaal 297
12.6.3 Onrechtmatig verkregen bewijsmateriaal 298
12.7 Bewijsminimumregels 299
12.8 Rechterlijke overtuiging 302

Hoofdstuk 13 Straffen en maatregelen 303
13.1 Inleiding 303
13.1.1 Strafrechtelijke sancties 303
13.1.2 Strafbedreiging 304
13.2 Hoofdstraffen 307
13.2.1 Inleiding 307
13.2.2 Gevangenisstraf en hechtenis 307
13.2.3 Taakstraf 311
13.2.4 Geldboete 312
13.3 Bijkomende straffen 313
13.4 Maatregelen 314
13.4.1 Inleiding 314
13.4.2 Onttrekking aan het verkeer 315
13.4.3 Ontnemingsmaatregel 316
13.4.4 Schadevergoedingsmaatregel 318
13.4.5 Terbeschikkingstelling 319
13.4.6 Plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders 321
13.4.7 Vrijheidsbeperkende maatregel 322
13.5 Bijzondere sanctieregelingen 322
13.6 Straftoemeting 323
13.6.1 Wenselijkheid om een sanctie op te leggen 323
13.6.2 Relevante aspecten bij de straftoemeting 323
13.6.3 Sanctiesoort: uitgangspunten 324
13.6.4 Strafmaat: uitgangspunten 325
13.6.5 Sanctiemodaliteit: voorwaardelijke veroordeling 327
13.6.6 Straftoemeting in een concrete strafzaak 328

Hoofdstuk 14 Rechtsmiddelen 331
14.1 Inleiding 331
14.1.1 Wat zijn rechtsmiddelen? 331
14.1.2 Doel van rechtsmiddelen 332
14.1.3 Wettelijke regeling 333
14.1.4 Gewone en buitengewone rechtsmiddelen 334
14.2 Gewone rechtsmiddelen 335
14.3 Hoger beroep 337
14.3.1 Gevallen waarin hoger beroep ingesteld kan worden 337
14.3.2 Procedurele regels 338
14.3.3 Beoordeling van de zaak 340
14.3.4 Einduitspraak 340
14.4 Cassatieberoep 341
14.4.1 Algemeen 341
14.4.2 Gevallen waarin cassatieberoep kan worden ingesteld 341
14.4.3 Procedurele regels 342
14.4.4 Beoordeling van de zaak 343
14.4.5 Einduitspraak 344
14.5 Buitengewone rechtsmiddelen 346
14.5.1 Cassatieberoep in het belang der wet 346
14.5.2 Herziening ten voordele 346
14.5.3 Herziening ten nadele 347
14.6 Aan rechtsmiddelen verwante figuren 348
14.6.1 Inleiding 348
14.6.2 Klachten over mensenrechtenschendingen 348
14.6.3 Gratie 349
14.6.4 Klacht over bepaalde handelingen 350
14.6.5 Klacht bij de Nationale ombudsman 350
14.7 Kort geding 351

Hoofdstuk 15 Mensenrechten en strafrecht 353
15.1 Inleiding 353
15.2 Bronnen van mensenrechten 354
15.3 Inbreuken op mensenrechten 354
15.4 Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens 355
15.4.1 Inleiding 355
15.4.2 Rechtspraak door het EHRM 356
15.4.3 Enkele rechten 358
15.4.4 Artikel 6 EVRM: het recht op een eerlijk proces 358
15.4.5 Artikel 8 EVRM: het recht op privacy 364
15.4.6 Gevolgen van de EHRM-rechtspraak 367

Hoofdstuk 16 Strafrechtelijke rechtsvinding 369
16.1 Inleiding 369
16.2 Een methode van rechtsvinding 370
16.3 Rechtsvinding: een voorbeeld 378
16.4 Rechtsvinding in het formele strafrecht 380

Jurisprudentieregister 383
Trefwoordenregister 387