Marktdenken: de dominante lens waardoor we onze samenleving bekijken

Marktdenken is een benadering waarin alles wordt beschouwd vanuit economische waarde en nut. Het is een paradigma dat bepaalt hoe we de wereld ordenen, waarbij marktwerking, concurrentie en rendement centraal staan. Dit denken is sinds de jaren '80 dominant geworden in onze samenleving, niet alleen in het bedrijfsleven maar ook in de publieke sector. Maar wat betekent deze economisering voor onze samenleving? Wat zijn de gevolgen en welke alternatieven worden voorgesteld?

De opkomst van het marktdenken in Nederland

Het neoliberale marktdenken werd in Nederland geïntroduceerd onder het bewind van premier Lubbers in de jaren '80. Onder zijn leiding begon de verzelfstandiging en privatisering van overheidsdiensten. Dit werd voortgezet door de kabinetten Kok, Balkenende en Rutte. De gedachte was dat marktwerking zou leiden tot kostenefficiëntie en betere dienstverlening.

De gevolgen van dertig jaar marktwerking

Bertrand Weegenaar

In dit artikel legt Sander Heijne uit hoe de invoering van marktwerking in Nederland verliep. Na acceptatie in Amerika en Engeland namen Nederlandse kabinetten deze principes over. De uitvoering van overheidstaken door marktpartijen zou kosten omlaag moeten brengen of kwaliteit verbeteren, maar deze doelen zijn nauwelijks gehaald.

Artikel lezen

Kustaw Bessems

Stuurloos

In 'Stuurloos' analyseert Kustaw Bessems hoe marktdenken heeft geleid tot verslechtering van publieke dienstverlening in Nederland. Hij beschrijft treffend hoe burgers tot klanten werden gemaakt zonder echte keuze te hebben. Een scherpe analyse van misplaatste marktideologie binnen de overheid.
Boek bekijken

€ 24,99

Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis

Kritiek op het doorgeschoten marktdenken

Steeds meer wetenschappers, filosofen en publicisten plaatsen vraagtekens bij de dominantie van het marktdenken. Zij wijzen op de negatieve effecten voor de publieke sector, gemeenschapszin en de fundamentele waarden in onze samenleving.

Spotlight: Herman Tjeenk Willink

Als voormalig vicepresident van de Raad van State en minister van staat heeft Herman Tjeenk Willink zich ontwikkeld tot een van de belangrijkste critici van het doorgeslagen marktdenken in de publieke sector. Hij pleit consequent voor een herwaardering van de overheid als normatief concept in plaats van als bedrijf.

Herman Tjeenk Willink

Kan de overheid crises aan?

In 'Kan de overheid crises aan?' bekritiseert Herman Tjeenk Willink hoe het marktdenken de publieke sector heeft doordrongen. Hij laat zien hoe de overheid steeds meer als bedrijf wordt gezien, waardoor de fundamentele waarden van goed bestuur en publieke dienstverlening onder druk komen te staan.
Boek bekijken

€ 17,50

Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis

SPOTLIGHT: Michael Sandel

Michael Sandel is een invloedrijke Amerikaanse politiek filosoof die wereldwijd bekend staat om zijn kritiek op marktdenken. In zijn werk beargumenteert hij dat niet alles een kwestie kan zijn van kopen en verkopen, en dat sommige waarden niet in geld kunnen worden uitgedrukt. Meer over Michael Sandel

Michael Sandel

Niet alles is te koop

In 'Niet alles is te koop' onderzoekt Michael Sandel de morele grenzen van markten. Hij stelt de cruciale vraag: zijn er bepaalde morele en burgerlijke goederen die markten niet kunnen eren en die door geld worden aangetast? Een fundamentele kritiek op hoe marktdenken ons leven heeft doorgedrongen.
Boek bekijken

€ 26,99

Vandaag voor 17:00 besteld, morgen in huis

De praktische gevolgen van marktdenken

Marktdenken heeft niet alleen theoretische implicaties, maar zeer concrete gevolgen voor het dagelijks leven van burgers. Van treinen die niet rijden bij sneeuwval tot lange wachtlijsten in de zorg en onderbetaalde postbezorgers - de gevolgen van marktwerking zijn overal zichtbaar.

Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u - 'Begrijpelijke en heldere taal'

Dave van Ooijen

Dit artikel bespreekt het boek 'Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u' van Sander Heijne, waarin hij laat zien hoe marktwerking in de publieke dienstverlening heeft geleid tot slechtere dienstverlening. Hij stelt vier basisvoorwaarden voor geslaagde marktwerking, waaraan in de praktijk vaak niet wordt voldaan.

Artikel lezen

We hebben voor onze eigen-waarde afhankelijk laten worden van consumptie en economisch succes. Onze betekenisgeving is overwoekerd geraakt door de zin van de markt. Dit betekent dat we steeds meer alles zijn gaan beoordelen in termen van economisch nut en opbrengst. Uit: Het ZINnigste boek dat je ooit zult lezen

Ben Kuiken

Het ZINnigste boek dat je ooit zult lezen

In 'Het ZINnigste boek dat je ooit zult lezen' stelt Ben Kuiken dat onze betekenisgeving is overwoekerd door het marktdenken. We zijn volgens hem voor onze eigenwaarde afhankelijk geworden van consumptie en economisch succes, waardoor andere vormen van zingeving naar de achtergrond zijn verdwenen.
Boek bekijken

€ 24,42

Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis

Het marktdenken voorbij: alternatieven en nieuwe perspectieven

Welke alternatieven zijn er voor het dominante marktdenken? Verschillende auteurs pleiten voor een herijking van onze economische en maatschappelijke waarden, waarbij niet alleen economische groei centraal staat maar ook gemeenschapszin, duurzaamheid en zingeving.

Tijd voor de betekeniseconomie – ik ga voor dik!

Elly Stroo Cloeck

Dit artikel bespreekt het boek 'Tijd voor de Betekeniseconomie' van Kaj Morel. Hierin wordt een alternatief geschetst voor het vrijemarktdenken: een economie gebaseerd op betekenismaximalisatie in plaats van nutsmaximalisatie, en gemeenschappelijke hebzucht in plaats van individuele hebzucht.

Artikel lezen

Floor Ziegler Teun Gautier

Een wereld van gemeenschappen

In 'Een wereld van gemeenschappen' bekritiseren Floor Ziegler en Teun Gautier het dominante marktdenken in de samenleving. Ze pleiten voor meer aandacht voor gemeenschapswaarden als alternatief voor het economisch denken waarbij marktwerking, concurrentie en rendement centraal staan.
Boek bekijken

€ 22,50

Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis

Waarom de laagsteprijsgarantie ervoor zorgt dat jij te veel betaalt Wanneer we de samenleving, overheid en persoonlijke ontwikkeling als economisch vraagstuk gaan bezien, missen we belangrijke dimensies. In plaats daarvan is het essentieel om menselijke waarden, gemeenschapszin en betekenisgeving weer centraal te stellen in ons denken over economie en samenleving.

Het Grote Rijnlandboekje - Drie klassiekers gebundeld

Jaap Peters

In dit artikel over het Rijnlandse model wordt een alternatief voor het Angelsaksische marktdenken gepresenteerd. Het Rijnlandse model is gericht op vakmanschap en duurzaamheid in plaats van alleen aandeelhouderswaarde. Het laat zien dat er alternatieve organisatiemodellen zijn die niet alleen focussen op financiële resultaten.

Artikel lezen

Arnout Weeda

Markt als mythe

In 'Markt als mythe' stelt Arnout Weeda dat de verwarring in het economisch denken nog nooit zo groot is geweest. Abstracte begrippen krijgen werkelijkheid toegekend, waardoor die een eigen leven gaan leiden. Een fundamentele kritiek op de axioma's van het marktdenken.
Boek bekijken

€ 28,90

Laatste exemplaar! Voor 21:00 uur besteld, morgen in huis

De rol van overheid en politiek

Een van de belangrijkste vragen in het debat over marktdenken is welke rol de overheid zou moeten spelen. Moet de overheid zich terugtrekken of juist een actievere rol nemen in het reguleren van de markt en het borgen van publieke waarden?

Marjolein Quené: ‘Managementdenken ondermijnt de samenleving’

Marjolein Quené

Dit interview met Marjolein Quené laat zien hoe marktdenken heeft geleid tot een aandeelhoudersgerichte bestuursfilosofie die schadelijk is voor de samenleving. Ze pleit voor een herwaardering van het Rijnlandse denken, waarin niet alleen aandeelhouders maar alle belanghebbenden centraal staan.

Artikel lezen

Michael Sandel

Politiek en moraal

In 'Politiek en moraal' bekritiseert Michael Sandel de dominantie van het marktdenken. Hij analyseert hoe dit heeft geleid tot verarming van het politieke debat en pleit voor een herwaardering van morele en burgerlijke waarden in de politiek.
Boek bekijken

€ 44,99

Vandaag voor 17:00 besteld, morgen in huis

Conclusie: naar een evenwichtiger benadering

Marktdenken heeft een enorme invloed gehad op hoe we onze samenleving hebben ingericht. Hoewel het heeft bijgedragen aan economische groei en welvaart, laten de besproken boeken en artikelen zien dat er ook belangrijke schaduwzijden zijn. Een meer evenwichtige benadering, waarin naast marktwerking ook plaats is voor andere waarden, lijkt noodzakelijk.

De toenemende kritiek op marktdenken, van verschillende kanten, laat zien dat we mogelijk aan het begin staan van een herijking van ons economisch denken. Een benadering waarin niet alleen economische waarden, maar ook sociale, ecologische en zingevingsaspecten een belangrijke rol spelen.