trefwoord
Gerechtelijke dwalingen: als het rechtssysteem faalt
Een gerechtelijke dwaling is een nachtmerrie: onschuldig achter de tralies. Het Nederlandse rechtssysteem is er trots op zorgvuldig te werk te gaan, maar de geschiedenis leert dat ook rechters en officieren van justitie fouten maken. Soms met verstrekkende gevolgen. De Schiedammer parkmoord, de Puttense moordzaak, de veroordeling van Lucia de B. – deze zaken staan symbool voor hoe tunnelvisie, verkeerde bewijswaardering en psychologische denkfouten kunnen leiden tot onterechte veroordelingen.
Nederland kent geen officiële cijfers over het aantal gerechtelijke dwalingen, maar onderzoek suggereert dat bij veelplegers het percentage foute veroordelingen tussen de 4 en 7 procent ligt. Bij grootplegers zoals moord en verkrachting kan dit oplopen tot 7-15 procent. Deze percentages zijn schokkend, zeker als je bedenkt dat achter elk percentage een mensenleven schuilgaat.
Van Koppen is dé Nederlandse autoriteit op het gebied van rechtspsychologie en gerechtelijke dwalingen. Als hoogleraar aan de VU Amsterdam en de Universiteit Maastricht trad hij in talloze strafzaken op als getuige-deskundige en ontleedde hij hoe het rechtssysteem faalt.
Peter van Koppen
De som van alle bewijs
In dit boek analyseert Van Koppen verschillende gevallen waarin het rechtssysteem dreigde te falen, waaronder het Leidse Balpendrama. Hij laat zien hoe dwalingen ontstaan door tunnelvisie en selectieve bewijswaardering.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
Iconische Nederlandse rechtszaken
Bepaalde zaken hebben het publieke debat over gerechtelijke dwalingen definitief veranderd. De Deventer moordzaak en de Warnsveldse pompmoord behoren tot de meest spraakmakende voorbeelden waarin achteraf blijkt dat er fundamentele fouten zijn gemaakt in het strafproces.
Bas Haan
De Deventer moordzaak
Onderzoeksjournalist Bas Haan reconstrueert minutieus de Deventer moordzaak. Hij analyseert hoe de veroordeling van Ernest Louwes tot stand kwam en plaatst dit in de context van andere bekende dwalingen zoals de Schiedammer parkmoord.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Meester Leonie - ‘Op een leuke manier wijzer geworden’
Elly Stroo Cloeck
Meester Leonie legt in toegankelijke taal uit waarom schuldigen verdedigen cruciaal is: het bewijs moet kloppen, want erger dan dat schuldigen ontsnappen is dat onschuldigen ten onrechte worden veroordeeld.
Peter van Koppen
Jasper van der Kemp
Guillaume Beijers
De Warnsveldse pompmoord
Dit boek onderzoekt kritisch of de Vier van Warnsveld onschuldig zijn veroordeeld voor de moord op Marijke Medens. Van Koppen, Van der Kemp en Beijers analyseren de bewijsvoering en tonen mogelijke fouten aan.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
De psychologie achter rechterlijke fouten
Gerechtelijke dwalingen ontstaan zelden door kwade wil. Veel vaker zijn ze het resultaat van menselijke denkfouten: confirmation bias, tunnelvisie, en het overschatten van bepaalde bewijsmiddelen. Psychologisch onderzoek laat zien dat rechters, net als alle mensen, vatbaar zijn voor cognitieve vertekeningen.
Ruis - 'Opende mijn ogen'
Jan Hoogstra
Dit artikel over het boek Ruis toont aan dat beslissingen willekeurig kunnen zijn: de ene rechter veroordeelt tot levenslang, de andere tot enkele jaren. Ruis in de rechtspraak – beïnvloed door humeur, tijdstip en eerdere zaken – is schokkend wijdverbreid.
Jasper van der Kemp
Peter van Koppen
Jasmijn Vis
Kyra van den Akker
Lotte Hoes
Emma Simons
De dood van een politie-aspirant
De zaak van Vahid Ramautar wordt in dit boek geanalyseerd als mogelijke rechterlijke dwaling. Het onderzoeksteam, waaronder Van Koppen, vraagt zich af of Ramautar ten onrechte werd veroordeeld voor de moord op politie-aspirant Jobien.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
Intuïtie maakt meer kapot dan je lief is
Ger Post
Rechtspsycholoog Harald Merckelbach legt uit hoe intuïtie misleidend kan zijn. We geloven vaak in een rechtvaardige wereld en gaan af op sympathie – factoren die morele oordelen vertroebelen en tot foute veroordelingen leiden.
Het rechtssysteem is feilbaar. Wanneer tunnelvisie de overhand krijgt, worden alternatieve scenario's niet meer serieus onderzocht en kan een onschuldige het slachtoffer worden.
Uit: De som van alle bewijs
Ton Derksen: filosoof van de rechterlijke dwaling
Waar Peter van Koppen vanuit de psychologie analyseert, benadert Ton Derksen gerechtelijke dwalingen vanuit de wetenschapsfilosofie. Als emeritus hoogleraar heeft hij zich jarenlang gericht op waarschijnlijkheidstheorie en de logica achter bewijsvoering.
Derksen is emeritus hoogleraar wetenschapsfilosofie en expert op het gebied van waarschijnlijkheidstheorie. Zijn werk over gerechtelijke dwalingen combineert filosofische precisie met maatschappelijke urgentie.
Ton Derksen
De Deventer karaktermoord
Derksen betoogt dat Louwes ten onrechte is veroordeeld in de Deventer moordzaak. Hij toont aan dat deze karaktermoord een schoolvoorbeeld is van hoe onschuldige mensen door verkeerde bewijswaardering achter de tralies belanden.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Ton Derksen
Het falen van de Hoge Raad
In dit kritische werk analyseert Derksen hoe de Hoge Raad omgaat met veronderstelde gerechtelijke dwalingen. Hij toont aan dat het hoogste rechtscollege soms tekortschiet in het corrigeren van eerdere fouten.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Zeven nuanceringen bij klassieke bevindingen in de psychologie
Ger Post
Dit artikel nuanceert klassieke psychologische bevindingen en laat zien dat effecten als de fundamentele attributiefout minder robuust zijn dan gedacht – relevant voor het begrijpen van waarom rechters en jury's fouten maken in hun oordeelsvorming.
Statistische misleiding en bewijsfouten
Een verontrustende oorzaak van gerechtelijke dwalingen is de verkeerde toepassing van statistiek. De zaak Lucia de B., waarin een verpleegkundige werd veroordeeld op basis van foutieve statistische redenaties, is het meest schrijnende voorbeeld. Rechters en jury's hebben vaak moeite met kansberekening en voorwaardelijke waarschijnlijkheden.
Philip Hans Franses
Kwantitatief inzicht voor juristen
Dit boek gebruikt de zaak Lucia de Berk als hoofdvoorbeeld van hoe statistische misinterpretatie tot catastrofale gerechtelijke dwalingen kan leiden. Franses legt uit waarom juristen beter moeten worden in kwantitatief redeneren.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 6 werkdagen
Longread - Uit onbetrouwbare bron
Dave van Ooijen
Deze longread over betrouwbare bronnen bespreekt hoe forensische experts de voorwaardelijke kansberekening verkeerd toepassen. De kans dat bloed overeenkomt met dat van de verdachte is niet hetzelfde als de kans dat de verdachte onschuldig is – een misvatting die tot veel foute veroordelingen heeft geleid.
Tunnelvisie en confirmation bias
Als onderzoekers eenmaal een verdachte op het oog hebben, interpreteren ze nieuw bewijs vaak zo dat het hun theorie bevestigt. Deze confirmation bias leidt ertoe dat ontlastend bewijs wordt genegeerd of gebagatelliseerd. Tunnelvisie is een van de meest hardnekkige oorzaken van gerechtelijke dwalingen.
Violette van Almelo
Pleiten tegen tunnelvisie
Dit boek onderzoekt hoe falsificatie – het actief zoeken naar bewijs dat je theorie weerlegt – kan helpen gerechtelijke dwalingen te voorkomen. Door confirmation bias tegen te gaan wordt tunnelvisie doorbroken.
Boek bekijken
Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis
Praten met vreemden
Bertrand Weegenaar
Malcolm Gladwell laat zien hoe we te veel vertrouwen op transparantie in communicatie. Als mimiek niet klopt bij een situatie, geloven we mensen vaak niet – zelfs als ze de waarheid spreken. Deze misvatting kan leiden tot foute veroordelingen.
Chantal Epskamp-Dudink
Van watskeburt tot whodunit
Scenarioreconstructie helpt rechterlijke dwalingen te voorkomen door systematisch alternatieve scenario's te onderzoeken. Dit tegengif tegen tunnelvisie zorgt dat niet alleen het meest voor de hand liggende scenario wordt onderzocht.
Boek bekijken
Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis
Herziening: een tweede kans?
Als iemand onterecht is veroordeeld, biedt de herzieningsprocedure in principe een uitweg. Maar in de praktijk is herziening extreem moeilijk. Het vereist nieuw bewijs (een 'novum') dat bij het oorspronkelijke proces niet bekend was en dat tot een andere uitspraak had kunnen leiden. Deze strenge eisen betekenen dat veel slachtoffers van gerechtelijke dwalingen nooit rehabilitatie krijgen.
A.J.A. van Dorst
Herziening in strafzaken
Van Dorst behandelt herziening als middel tot herstel van rechterlijke dwalingen. Het boek analyseert de herzieningsprocedure en bespreekt hoe het systeem foutieve rechterlijke beslissingen kan corrigeren – in theorie tenminste.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
Kafka in Corporatieland - Een werkelijkheid vreemder dan fictie
Gerrit Teunis
Dit persoonlijke verhaal illustreert hoe beschuldigingen en tunnelvisie in corporatieland werken, waarbij men vasthoudt aan de ingezette koers zelfs wanneer beschuldigingen niet houdbaar blijken. De parallellen met het strafrecht zijn opvallend.
Internationale perspectieven
Gerechtelijke dwalingen zijn geen typisch Nederlands probleem. In de Verenigde Staten zijn sinds de introductie van DNA-onderzoek honderden veroordeelden vrijgepleit. Onderzoek naar deze zaken levert waardevolle lessen op over getuigenverklaringen, valse bekentenissen en het gevaar van de doodstraf.
M.E. Pontier
Dodencel
Dit boek wijdt een heel hoofdstuk aan gerechtelijke dwalingen in de context van de doodstraf. Het toont aan hoe Clinton Young onterecht werd veroordeeld en illustreert waarom onomkeerbare straffen extra zorgvuldigheid vereisen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 6 werkdagen
Jan de Keijser
Robert Horselenberg
Annelies Vredeveldt
Tussen Wet en Wetenschap
Dit werk behandelt Nederlandse rechterlijke dwalingen als voorbeelden van hoe psychologische factoren tot fouten leiden. Het laat zien hoe getuigenverklaringen onbetrouwbaar zijn en hoe herinnering wordt beïnvloed.
Boek bekijken
Op voorraad | Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis | Gratis verzonden
Leren van fouten
Het rechtssysteem moet leren van gerechtelijke dwalingen. Dat vereist transparantie, bescheidenheid en de bereidheid om fouten te erkennen. Recent is er meer aandacht voor deze problematiek, mede dankzij de reeks 'Gerede Twijfel' en de inspanningen van organisaties die zich inzetten voor slachtoffers van gerechtelijke dwalingen.
Het voorkomen van toekomstige dwalingen vraagt om structurele verbeteringen: betere opleiding in statistiek en psychologie voor juridische professionals, verplichte falsificatie in onderzoeken, en een cultuur waarin twijfel niet als zwakte wordt gezien maar als noodzakelijke voorzichtigheid. Want achter elke gerechtelijke dwaling gaat een verwoest leven schuil – en dat is een prijs die te hoog is om te betalen.
De bestsellers
-
€ 24,99
-
€ 19,99
-
€ 24,50
-
€ 12,99
-
€ 72,95
