trefwoord
Extrinsieke motivatie: de kracht en valkuilen van externe drijfveren
Wat zet mensen in beweging? Waarom doen we wat we doen? Bij extrinsieke motivatie komen onze drijfveren van buitenaf - denk aan beloningen, erkenning, cijfers of het vermijden van straf. Deze externe prikkels kunnen krachtig zijn, maar hebben ook hun beperkingen. Waar intrinsieke motivatie voortkomt uit persoonlijke interesse en voldoening, werkt extrinsieke motivatie volgens andere principes. Op deze pagina verkennen we de werking, effectiviteit en onverwachte valkuilen van extrinsieke motivatie in werk, onderwijs en persoonlijke ontwikkeling.
Wat is extrinsieke motivatie?
Extrinsieke motivatie ontstaat wanneer we handelen vanwege factoren buiten onszelf. Dit kan variëren van tastbare beloningen zoals geld, bonussen of cijfers tot immateriële prikkels zoals erkenning, status of het vermijden van negatieve consequenties. Anders dan intrinsieke motivatie, waarbij de activiteit zelf voldoening geeft, gaat het bij extrinsieke motivatie vooral om de uitkomst of beloning die volgt op het gedrag.
Daniel Pink
Drive
In 'Drive' laat Daniel Pink zien dat onze huidige opvattingen over motivatie verouderd zijn. We gaan er nog steeds van uit dat mensen vooral door beloningen en straffen (extrinsieke motivatie) worden gedreven, terwijl onderzoek aantoont dat autonomie, meesterschap en zingeving veel krachtiger drijfveren zijn.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 4 werkdagen
De verschillende vormen van extrinsieke motivatie
Extrinsieke motivatie is niet zo zwart-wit als vaak wordt gedacht. Onderzoekers onderscheiden meerdere varianten die verschillen in de mate waarin de externe factoren zijn geïnternaliseerd. Van volledig externe druk tot waarden die we hebben overgenomen maar die nog niet volledig van onszelf zijn - de overgang tussen extrinsiek en intrinsiek kent vele gradaties.
Maarten Vansteenkiste
Bart Soenens
Het ABC van motivatie in onderwijs
In 'Het ABC van motivatie in onderwijs' bieden Bart Soenens en Maarten Vansteenkiste een genuanceerde kijk op motivatie. Ze onderscheiden niet slechts intrinsiek versus extrinsiek, maar beschrijven een motivatiecontinuüm met verschillende vormen van extrinsieke motivatie - van externe druk tot geïnternaliseerde waarden.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
Een leven lang kiezen - Het coachen van loopbaan- en levenskeuzes
Evelyne Meens
Dit artikel licht de zes vormen van motivatie toe volgens de Zelf-Determinatie Theorie: van gebrek aan motivatie, via vier vormen van extrinsieke motivatie, tot volledig intrinsieke motivatie. Bijvoorbeeld: motivatie vanuit externe druk (voor beloning/vermijden straf), motivatie vanuit interne druk (vermijden schaamte), motivatie vanuit doelstellingen, en motivatie vanuit waarden.
Auteurs die schrijven over 'extrinsieke motivatie'
De nadelen van extrinsieke motivatie
Hoewel extrinsieke motivatoren effectief kunnen zijn om gedrag op korte termijn te sturen, kleven er belangrijke nadelen aan. Onderzoek toont aan dat een te sterke focus op externe beloningen de intrinsieke motivatie kan ondermijnen. Mensen verliezen hun natuurlijke interesse wanneer er externe prikkels aan worden gekoppeld - een effect dat de 'ondermijningstheorie' wordt genoemd.
SPOTLIGHT: Kilian Wawoe
Dr. Kilian Wawoe is een toonaangevende stem in het debat over beloningssystemen. Als organisatiepsycholoog verliet hij na 11 jaar de bankensector uit onvrede met de heersende bonuscultuur. Nu doceert hij aan de VU Amsterdam en adviseert hij bedrijven over effectievere manieren van beoordelen en belonen.
Meer over Kilian Wawoe
Kilian Wawoe
Het Nieuwe Belonen
In 'Het Nieuwe Belonen' laat Kilian Wawoe zien dat financiële prikkels als vorm van extrinsieke motivatie veel minder effectief zijn dan we denken. Op basis van wetenschappelijk onderzoek toont hij aan dat bonussystemen vaak contraproductief werken en pleit voor een andere aanpak van waardering en beloning.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
We denken dat motivatie te koop is voor geld, maar het gaat eerder om respect, erkenning en waardering. We houden te weinig rekening met het verschil (en de overeenkomst) tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie.
Uit: Het Nieuwe Belonen
Dan Ariely: ‘Bureaucratie is de vijand van motivatie’
Dan Ariely
In dit interview verklaart motivatie-expert Dan Ariely: "Geld speelt een rol vóórdat we onszelf op een bepaalde taak vastleggen. Maar zodra we midden in die professionele activiteit zitten verdwijnen dergelijke beweegredenen naar de achtergrond. Een chirurg verricht waarschijnlijk niet zijn beste werk als hij zich tijdens het opereren afvraagt of hij wel voldoende betaald krijgt."
Extrinsieke motivatie in het onderwijs
In onderwijscontexten is extrinsieke motivatie alomtegenwoordig - van cijfers en diploma's tot competities en beloningen. Hoewel deze prikkels kunnen helpen om prestaties te stimuleren, blijkt uit onderzoek dat ze niet altijd leiden tot diepgaand leren of langdurige interesse in het onderwerp. De focus verschuift van het leerproces naar de uitkomst, wat kan leiden tot oppervlakkig leren en verminderde creativiteit.
Johannes Visser
Is het voor een cijfer?
In 'Is het voor een cijfer?' onderzoekt Johannes Visser hoe cijfers als extrinsieke motivator ons onderwijssysteem domineren. Hij laat zien hoe deze focus op cijfers vaak leidt tot extrinsieke motivatie die het echte leren en de intrinsieke nieuwsgierigheid kan ondermijnen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Menno Hulswit
Jan Teggelaar
De docent als meester van de interactie
De auteurs van 'De docent als meester van de interactie' analyseren hoe verschillende vormen van extrinsieke motivatie zich verhouden tot leerprocessen. Ze bieden docenten handvatten om te balanceren tussen noodzakelijke externe prikkels en het stimuleren van intrinsieke leermotivatie.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
De motivatieparadox: wanneer extrinsieke en intrinsieke motivatie botsen
Een van de meest intrigerende aspecten van motivatie is wat bekend staat als de 'motivatieparadox': hoe meer we gemotiveerd worden door externe factoren, hoe meer van deze prikkels we nodig hebben om hetzelfde gedrag te blijven vertonen. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel waarin de extrinsieke beloning steeds moet worden verhoogd om effectief te blijven.
SPOTLIGHT: Alwin Sixma
Alwin Sixma is een creatief adviseur met een achtergrond in praktische filosofie. Vanuit zijn bedrijf Strategiesmid verbindt hij complexe vraagstukken met onderbouwde oplossingen. Zijn expertise ligt in het begrijpen van de diepere drijfveren van mensen en organisaties.
Meer over Alwin Sixma
Alwin Sixma
De motivatieparadox
In 'De motivatieparadox' onderzoekt Alwin Sixma de wisselwerking tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie. Hij ontdekte dat we motivatie enorm belangrijk vinden, maar in de dagelijkse praktijk nauwelijks aandacht besteden aan wat ons werkelijk drijft - een paradox die veel werkplekken kenmerkt.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
De motivatieparadox - Ontdek de kracht van motivatie in je organisatie
Alwin Sixma
Sixma wijst in dit artikel op de 'motivatieparadox': "We roemen motivatie, maar negeren haar in de praktijk. 'Gezondheid is het allerbelangrijkst,' sprak de arts en ze stak een sigaret op. Dat idee." Hij betoogt dat veel professionals, teams en bedrijven zouden floreren door te begrijpen wat hen werkelijk motiveert.
Meten en extrinsieke motivatie
In onze 'meetmaatschappij' worden steeds meer aspecten van werk en leven gekwantificeerd en gemeten. Deze metingen worden vaak gekoppeld aan extrinsieke motivatoren zoals beoordelingen, ranglijsten en beloningen. Hoewel meten belangrijke inzichten kan opleveren, kan een overmatige focus op metingen de intrinsieke motivatie ondermijnen en leiden tot gedrag dat is gericht op de meting in plaats van op het onderliggende doel.
SPOTLIGHT: Berend van der Kolk
Dr. Berend van der Kolk is universitair hoofddocent aan de VU Amsterdam en werd in 2020 door Thinkers50 genoemd als opkomende managementdenker. Zijn onderzoek richt zich op wat het meten van prestaties met ons doet, en hoe dit onze motivatie beïnvloedt.
Meer over Berend van der Kolk
Berend van der Kolk
De meetmaatschappij
In 'De meetmaatschappij' analyseert Berend van der Kolk hoe meetsystemen vaak primair gericht zijn op het versterken van extrinsieke motivatie. Hij laat zien hoe dit soms ten koste gaat van intrinsieke motivatie en welzijn, wanneer mensen vooral gemotiveerd worden door scores en beoordelingen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
De meetmaatschappij
Prestatiemeetsystemen kunnen onbedoeld de intrinsieke motivatie ondermijnen. Als mensen alleen werken voor de metingen en beoordelingen, raken ze de verbinding met het eigenlijke doel kwijt. Een evenwichtige aanpak erkent het belang van meetbare resultaten maar laat ook ruimte voor autonomie en zingeving.
Van extrinsieke naar intrinsieke motivatie
Voor duurzame motivatie is de transitie van extrinsiek naar intrinsiek cruciaal. Dit betekent niet dat extrinsieke motivatoren volledig moeten verdwijnen, maar dat ze anders moeten worden ingezet. Wanneer externe prikkels de persoonlijke autonomie, competentie en verbondenheid ondersteunen in plaats van controleren, kunnen ze de intrinsieke motivatie versterken in plaats van ondermijnen.
Anton Philips
Annemiek van Kessel
De kracht van motivatie
In 'De kracht van motivatie' pleiten Annemiek van Kessel en Anton Philips voor een geïntegreerde kijk op motivatie. Ze laten zien dat extrinsieke factoren zoals werkomstandigheden en erkenning niet per definitie negatief zijn, maar juist kunnen bijdragen aan een gezond motivatiepatroon wanneer ze aansluiten bij intrinsieke drijfveren.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
You Do You - En de juiste mensen zullen je vinden
Stephanie Duval
Dit artikel over duurzame branding legt uit waarom extrinsieke motivatie vaak tot een vicieuze cirkel leidt: "Consumenten die extrinsiek gemotiveerd worden hebben steeds meer extrinsieke motivatie nodig. Dezelfde soort beloning zal niet hetzelfde soort gedrag blijven motiveren. Het resultaat is dat klanten steeds veeleisender lijken te worden."
SPOTLIGHT: Dan Ariely
Dan Ariely is hoogleraar psychologie en gedragseconomie, en een van de meest invloedrijke denkers op het gebied van motivatie en besluitvorming. Zijn onderzoek naar irrationeel gedrag en motivatie heeft miljoenen mensen bereikt via zijn bestsellers en populaire TED-talks.
Meer over Dan Ariely
Dan Ariely
Motivatie
In 'Motivatie' onderzoekt gedragseconom Dan Ariely wat ons werkelijk drijft. Hij toont aan dat extrinsieke motivatoren zoals geld en bonussen vaak minder effectief zijn dan verwacht, terwijl zingeving, erkenning en autonomie veel krachtiger motivatoren blijken te zijn voor complex en creatief werk.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Wat motiveert ons?
Bertrand Weegenaar
Dit artikel beschrijft hoe Ariely's onderzoeken confronterend laten zien dat betekenis cruciaal is voor motivatie. Hij liet deelnemers bijvoorbeeld werk verrichten dat direct werd vernietigd, wat zeer demotiverend werkte - vergelijkbaar met werkplekken waar projecten worden 'bevroren' zonder duidelijke uitleg, waardoor de intrinsieke voldoening verdwijnt.
Loopbaankeuzes en extrinsieke motivatie
Bij carrièrebeslissingen spelen extrinsieke motivatoren zoals salaris, status en baanzekerheid vaak een grote rol. Hoewel deze factoren belangrijk zijn, blijkt uit onderzoek dat mensen die primair door deze externe factoren worden gedreven, op langere termijn minder arbeidsvoldoening ervaren dan mensen die werk hebben dat aansluit bij hun intrinsieke interesses en waarden.
Evelyne Meens
Een leven lang kiezen
In 'Een leven lang kiezen' onderzoekt Evelyne Meens hoe externe drijfveren onze loopbaankeuzes beïnvloeden. Ze laat zien hoe een te sterke focus op extrinsieke motivatoren zoals status en salaris kan leiden tot suboptimale beslissingen die niet aansluiten bij wie we werkelijk zijn.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Conclusie: De balans vinden
Extrinsieke motivatie is niet inherent goed of slecht - het effect hangt af van hoe het wordt toegepast. Wanneer externe prikkels worden ingezet op een manier die autonomie, competentie en verbondenheid ondersteunt, kunnen ze de intrinsieke motivatie versterken in plaats van ondermijnen. De kunst is om een balans te vinden waarbij externe factoren intrinsieke drijfveren aanvullen in plaats van verdringen.
Organisaties, onderwijsinstellingen en individuen die deze balans weten te vinden, creëren omgevingen waarin mensen floreren omdat ze gemotiveerd zijn vanuit zowel externe waardering als interne voldoening. Dit leidt niet alleen tot betere prestaties, maar ook tot groter welzijn en duurzamere resultaten.
De bestsellers
-
€ 35,99
-
€ 32,16
-
€ 15,00
-
€ 21,99
-
€ 37,95
