Angst - 'Om over na te denken'

Thich Nhat Hanh keerde na jaren in het 'Westen' geleefd te hebben op 92-jarige leeftijd terug naar Vietnam, om daar zijn laatste levensjaren te slijten. In de tussentijd deelde hij zijn kennis over mindfulness in lezingen, meditaties en dus ook in heel veel boeken.

Angst is zo'n boek en het tweede dat ik van hem heb gelezen nadat ik eerder Iedere stap is vrede las. Angst is minder toegankelijk. Het wordt soms behoorlijk abstract en flink religieus. Maar het bevat ook echte wijsheid. Na het lezen van Angst heb ik een ambivalent gevoel over dit boek.

Zo schrijft Thich Nhat Hanh bijvoorbeeld dat mensen die je kwetsen ook zelf vaak gekwetst zijn en niet met die kwetsuur hebben leren omgaan. Dat lijkt mij persoonlijk een waarheid als een koe. Maar vervolgens stelt hij -even in mijn eigen woorden samengevat- dat je vooral heel aandachtig moet luisteren en er voor diegene moet zijn. Ik snap het idee erachter wel. Maar ik ervaar ook weerstand wanneer ik dat lees. Mensen die door anderen gekwetst zijn willen nog weleens meer rekening houden met de ander dan met zichzelf. Lastig dus.

Natuurlijk snap ik de grote lijn wel die deze monnik wil uitzetten. Maar in dit geval geeft het me een ongemakkelijk gevoel. Ik weet niet of dit het beste advies voor iedereen is. Of misschien ben ik (nog?) niet verlicht genoeg. Waarschijnlijk is dat ook waar. Ik weet zelfs niet of ik dat wel zou willen, juist vanwege dat dubbele gevoel dat ik er bij vlagen bij kreeg.

Ook begint het boek met het idee dat we nooit komen en nooit gaan in het leven. Voor mij is dat behoorlijk abstract. Te abstract. Ik ben van de school ‘onderzoek alles en behoud het goede' en kan hier weinig of niets mee als ongelovige. Of juist heel wetenschappelijk. Dat we als mensen bestaan uit elementen ('sterrenstof') die er al waren en die elementen er ook nog zullen zijn wanneer wij als individu er niet meer zijn. Verder geeft de auteur aan dat we opgaan in een lange lijn van generaties voor ons en voor degenen die wel kindertjes maken, ook de generaties ná ons. Dat conceptualiseren lukt nog wel. Maar of ik daarmee zijn Boeddhistische gedachtengoed volledig heb omarmd, blijft sterk de vraag.

Thich Nhat Hanh benoemt soms ook andere religieuze tradities dan alleen het Boeddhisme. Misschien juist wel om de verbinding te zoeken en te leggen. Maar ook dat deel is aan mij niet besteed.

Kraamt Thich Nhat Hanh dan allemaal onzin uit? Nee, zeker niet. Dat zou ik echt niet durven beweren. Want luisteren naar en begrip hebben voor je tegenstander of iemand die je heeft gekwetst kan ook juist de weg voorwaarts zijn, zij het wat mij betreft niet in alle gevallen. Het idee dat we opgaan in een lange lijn van generaties voor ons en stukjes van al die generaties in ons meedragen vind ik best mooi en ook getuigen van inzicht en wijsheid. Zo staan er wel meer ideeën en uitspraken in dit boek.

Achterin het boek vind je nog verschillende meditatieve oefeningen. Het idee is dat als je in het moment leeft en aandacht hebt voor wat er is, zonder vast te zitten in je eigen gedachten, je ook minder angst zult ervaren. Ik denk dat dit voor een deel waar kan zijn. Mits het je ook lukt. Nu baart oefening kunst, maar angst gaat ook vast zitten in je lijf dat is soms moeilijker te sturen dan we misschien wel zouden willen.

Dat laatste betekent zeker niet dat ik vind dat die meditaties onzin zijn. Niet voor niets schieten de mindfulnesstrainingen als paddenstoelen uit de grond de laatste jaren. Blijkbaar hebben we als gejaagde westerlingen een reflectiemomenten en onthaasting nodig, waar die in het ontkerkelijkte Nederland steeds minder in geloofsgemeenschappen worden gevonden. Het brengt ons dus zeker wel iets. En het brengt mij ondanks mijn weerstand ook wel iets. Ik zal Angst zeker nog eens herlezen om er verder over na te denken. Misschien is dat ook wel iets voor jou als lezer.