De perfecte pleaser - ‘Laat zien dat autonomie te ontwikkelen is’

Met veel plezier, maar ook met de nodige nieuwsgierigheid, heb ik dit boek gelezen. In mijn werk als organisatieadviseur kom ik veel pleasers tegen en ik was benieuwd wat dit boek mij zou brengen. Ik ben aangenaam verrast. De perfecte pleaser is een toegankelijk en rijk gevuld boek over grenzen stellen, autonomie en gelijkwaardige communicatie. Saskia de Bel schrijft vanuit persoonlijke ervaring én professionele expertise, wat het boek zowel herkenbaar als praktisch maakt. Het centrale uitgangspunt is helder: pleasen is geen karaktertrek, maar een aangeleerd overlevingsmechanisme - en dus ook weer af te leren.

Haalbare stappen

De Bel laat zien hoe veel mensen, vaak pas op latere leeftijd, ontdekken dat hun neiging om conflicten te vermijden en altijd ‘ja’ te zeggen hen belemmert in hun persoonlijke ontwikkeling. Pleasers zeggen ja tegen iedereen, behalve tegen zichzelf. Het bemoedigende nieuws is dat verandering mogelijk is, in kleine en haalbare stappen. Dat maakt De perfecte pleaser hoopvol en uitnodigend.

Een sterk punt vind ik de stevige theoretische onderbouwing. De auteur put uit cognitieve gedragstherapie, mindfulness, transactionele analyse, hechtingstheorie en praktijkervaring. Die combinatie maakt dat het boek meer is dan een zelfhulpboek vol tips: het biedt inzicht in waarom we doen wat we doen. Met name de uitleg over automatische gedachten, het ABC- (of G-)schema van Ellis en de ‘rechtbankmethode’ is helder en goed toepasbaar. De lezer wordt stap voor stap meegenomen in het onderzoeken en nuanceren van hardnekkige denkpatronen. Hoewel ik bekend was met de transactionele analyse, had ik deze nog niet eerder in verband gebracht met pleasegedrag.

Vier gedragstypen

De perfecte pleaser is opgebouwd rond vier gedragstypen: de pleaser, klager, bulldozer en solist, geplaatst langs de assen assertiviteit en sociale gevoeligheid. Deze typologie werkt verhelderend en is vaak herkenbaar, vooral in de beschrijvingen van hoe deze typen elkaar beïnvloeden in relaties en op de werkvloer. Tegelijkertijd roept deze indeling ook vragen op. De typeringen zijn behoorlijk zwart-wit en kunnen simplificerend overkomen. Mensen bewegen zich immers vaak tussen verschillende stijlen, afhankelijk van context en levensfase. De auteur erkent dit deels, maar het blijft een punt waarop de lezer kritisch moet blijven. Als denkkader zijn de types behulpzaam, mits ze niet als vast label worden opgevat.

De kern van De perfecte pleaser ligt wat mij betreft bij het ontwikkelen van persoonlijke autonomie: weten wie je bent, wat je voelt en wat je nodig hebt, én dit op een volwassen manier kunnen communiceren. De drie vuistregels voor assertieve communicatie (wees persoonlijk, specifiek en actueel) zijn eenvoudig maar krachtig. Ook het motto ‘Never explain, never apologise’ zal voor veel pleasers confronterend maar bevrijdend zijn. Ik vond dit een eenvoudige maar sterke tip: in een gelijkwaardige relatie hoef je jezelf niet voortdurend te verantwoorden of ‘sorry’ te zeggen.

emotionele validatie

Bijzonder waardevol is de aandacht voor emotionele validatie: het bevestigen en erkennen van gevoelens en meningen, zowel naar jezelf als naar anderen. De Bel maakt duidelijk dat rationeel analyseren niet altijd voldoende is, zeker niet bij diep ingesleten patronen of onverwerkt trauma. Hier biedt de transactionele analyse extra verdieping, met het onderscheid tussen ouder-, kind- en volwassen egoposities. Dit helpt om interacties beter te begrijpen en bewuster te kiezen voor gelijkwaardige communicatie.

De perfecte pleaser is geen boek om vluchtig te lezen, maar een praktisch werkboek dat uitnodigt tot reflectie en oefenen. Voor wie worstelt met grenzen, pleasegedrag of ongelijke relaties biedt het veel herkenning en concrete handvatten. Ondanks de soms scherpe typeringen overheerst de kracht van het boek: het laat zien dat autonomie te ontwikkelen is – stap voor stap, voor iedereen.