Psychologeld

In 'Psychologeld' bespreken de auteurs, psychologe Anna Dijkman en financieel expert Chris Zadeh, allerlei psychologische mechanismen waarmee dit soort verschijnselen verklaard kunnen worden. Daarmee willen ze de lezer helpen zich van die mechanismen bewust te worden, en zo op financieel vlak betere beslissingen te nemen. Het vlot geschreven en aantrekkelijk vormgegeven boek bevat negen hoofdstukken, waarin negen valkuilen worden beschreven die een verstandige omgang met geld belemmeren. Aan het eind van elk hoofdstuk staan in totaal dertig praktische tips; de afsluitende korte interviews met beroemdheden als Jort Kelder, Jeroen Smit en Annemarie van Gaal zijn er meer voor de sjeu, inhoudelijk voegen ze niet zo veel toe. De negen valkuilen worden in hoog tempo en met behulp van veel anekdotes, onderzoeksresultaten, voorbeelden en illustraties uit de doeken gedaan. Zo confronteren de auteurs ons met onze angst om te verliezen, die er maar al te vaak toe leidt dat we onze verliezen nog verder op laten lopen (hoofdstuk 3). We krijgen te horen dat we kuddedieren zijn en dat de wens erbij te horen of de boot niet te missen, ons behoorlijk duur kan komen te staan (hoofdstuk 7). En we worden gewaarschuwd dat onze 'mentale statisticus' er met zijn voorspellingen en inschattingen meestal behoorlijk naast zit (hoofdstuk 9). De mechanismen waar het hier om gaat, zullen lezers die enigszins thuis zijn in de psychologie niet onbekend voorkomen. Het wemelt in het boek van de – keurig uitgelegde – biases, fallacies (denk- en redeneerfouten), modellen en argumenten uit de logica die veel liefhebbers van het genre wel zullen herkennen. Sommige aangehaalde onderzoeken en voorbeelden kom je bij wijze van spreken tegen in elk boek uit de categorie populaire psychologie, zoals het bekende filmpje met de door veel kijkers niet opgemerkte gorilla (o.a. te zien op http://hoewerktgezichtsbedrog.nl/selectieve_aandacht.htm), of het experiment waarbij proefpersonen bereid blijken een slachtoffer zonder al te veel scrupules steeds heftiger stroomschokken toe te dienen. Lezers die met deze psychologische kennis en casussen vertrouwd zijn, zullen in het boek dus weinig nieuws tegenkomen, ook al omdat de toepassing van die kennis op ons financiële gedrag (het USP van dit boek) zelden tot verrassende inzichten of adviezen leidt. De meeste tips waarmee elk hoofdstuk afsluit, had u waarschijnlijk zelf ook wel kunnen verzinnen – ook al kan het nooit kwaad ze een keer op een rijtje te zetten, al te open deuren even daargelaten (p. 86: 'Wees kritisch op mooie beloften', p. 102: 'Vraag een [onafhankelijke] adviseur om uitleg'). Dat neemt niet weg dat het boek voor lezers die nog niet bekend zijn met fenomenen als loss aversion, status quo bias, inattentional blindness, het argumentum ad populum of planning fallacy (of die hun kennis niet meer helemaal paraat hebben), heel nuttig kan zijn. Vrijwel iedereen zal sowieso bij zichzelf wel een of meer van de drogredenen, blunders, automatismen en illusies herkennen die in dit boek de revue passeren. En als die herkenning leidt tot een meer bewuste omgang met uw spaargeld, beleggingen, pensioen of gewoon uw huishoudpot, dan is dat natuurlijk pure winst. Onderzoek van De Nederlandsche Bank wijst uit dat veel Nederlanders 'financieel ongeletterd' zijn: 60 procent van hen kan elementaire vragen over rente en inflatie niet beantwoorden. Als je vervolgens leest dat het verschil in vermogen tussen de meest en de minst 'financieel geletterde' Nederlanders gemiddeld ruim 80.000 euro bedraagt, dan kun je slechts concluderen dat 'Psychologeld' voor velen een kennelijk broodnodige wake-up call is. Het valt te hopen dat het boek ook daadwerkelijk diegenen zal bereiken die het het hardst nodig hebben.