Het geheim van genot

Paul Bloom heeft zijn boek 'Het geheim van genot – waarom en hoe we genieten' opgedeeld in hoofdstukken die niet persé chronologisch gelezen hoeven te worden. Vanuit een genotsperspectief worden allerlei onderwerpen besproken, zoals kannibalisme, seks, kunst en fictie. De rode draad door het hele boek is essentialisme: De visie dat dingen en mensen een 'ware aard' of essentie bezitten die niet (direct) zichtbaar is. Onze gedachten over de essenties van iets of iemand bepalen of we ervan genieten. Het boek is niet zozeer coherent en diepgaand, als wel breed en doorspekt met allerlei theorieën en voorbeelden (het noten- en bibliografie deel is niet voor niets 33 pagina's lang). Bijvoorbeeld het verhaal van een wereldberoemde violist die in de ondergrondse voor wat kleingeld staat te spelen. Hij wordt niet herkend, mensen snellen voorbij en gooien en passant wat muntstukken neer. Maar de avond ervoor, in de schouwburg, zat iedereen ademloos te luisteren naar precies hetzelfde stuk. Waarmee maar duidelijk wordt hoe de setting en omgeving bijdragen aan ons plezier. Daarnaast: als we wéten dat het hier om een topviolist gaat, waarderen we diens spel ineens veel meer. Hetzelfde geldt voor de schilderkunst, stelt Bloom terecht. Als we denken dat een vervalsing het echte werk is, genieten we er intens van. Totdat we achter de waarheid komen. Dit werkt natuurlijk ook andersom. We vinden het belangrijk dat iets 'echt' is. Dat het werkelijk door díe kunstenaar gemaakt is en dus zijn of haar 'essentie' bevat. Al is een vervalsing nog zo mooi, het is en blijft nep, 'onecht'. Je wilt ook graag zeker weten of degene met wie je naar bed gaat, daadwerkelijk is zoals hij of zij zich voordoet. Je zal er maar achter komen dat die fantastische vrouw een man blijkt te zijn.... Je wilt je 'echte' trouwring, geen replica. Kinderen willen die éne knuffel en geen nieuwe die er precies hetzelfde uitziet. Het punt is duidelijk. Genot heeft veel duistere kanten, die komen dan ook uitgebreid aan de orde in 'Het geheim van genot'. Zo zijn er mensen die de meest vreselijke dingen doen in veilige, virtuele werelden en sommigen denken dat het verkrachten van maagden HIV geneest. Verbeelding gaat veel verder dan het kunnen genieten van een roman of je verheugen op een aanstaande vakantie. We kunnen ons onvoorstelbare dingen in het hoofd halen. Daar zijn religie en wetenschap, in al hun gradaties, ook uitingsvormen van. Is het niet vreemd dat we genieten van dingen vanwege hun geschiedenis en onzichtbare (niet bestaande!) essenties, vraagt Bloom zich af. Valt het niet in dezelfde categorie als angst voor zwarte katten en niet onder een ladder door durven lopen? Het is irrationeel. Maar we leven dan ook met een 'stenentijdperkpsyche' in een moderne wereld. Onze voorouders hadden geen anticonceptie, internet, atoomwapens, auto's en leefden niet met z'n miljarden bij elkaar. Ook in dit boek komt weer naar voren dat de evolutie van ons brein de snelle culturele ontwikkelingen niet kan bijbenen. Zwaarlijvigheid is in dit kader een simpel voorbeeld. We zijn nog steeds ingesteld op schaarste en eten dus veel zodra er voedsel beschikbaar is. Erg lastig in een omgeving die door de moderne productiemethoden sinds kort voedsel in overvloed aanbiedt. Ook kunstmatige omgevingen breken ons op. We hebben ons ontwikkeld in een natuurlijke omgeving. Niet verbazingwekkend dus dat steeds weer blijkt dat mensen minder stress ervaren en sneller beter worden als ze door een raam een dosis natuur kunnen zien, hoe beperkt ook. Al met al was het niet zo'n groot genot om 'Het geheim van genot – nieuwe inzichten in waarom en hoe we genieten' van Paul Bloom te lezen. Daarvoor staan er wat mij betreft te veel zinsconstructiefouten in en heb ik inmiddels te veel over de hersenen gelezen om nog verrast te worden. Maar je blijft je verbazen over al die menselijke eigenaardigheden; daar raak je niet snel over uitgelezen. Dat is precies waardoor dit boek toch je aandacht grijpt en niet meer loslaat.