Krachten rond de risico-regelreflex beschreven en geïllustreerd in 27 voorbeelden

Denk bijvoorbeeld aan nieuwe regelgeving of verscherpt toezicht, om te voorkomen dat een soortgelijk risico ooit nog eens plaatsvindt. Een maatschappelijk gezien kostbare reflex, waarbij het tevens maar de vraag is of de reflex wel werkt. Het boek 'Krachten rond de risico-regelreflex' geeft maar liefst 27 praktijkgevallen rondom de risico-regelreflex, inclusief de krachtsverhoudingen tussen aanjagende en dempende factoren. Lezing en lering zullen ontnuchterend werken voor elke bestuurder. De Crisislab onderzoekers Ira Helsloot en Astrid Scholtens – we kennen ze nog van het boekje Superpromotors in risico- en crisiscommunicatie – zijn weer goed bezig. Hun nieuwe boek, met de volledige titel 'Krachten rond de risico-regelreflex geïllustreerd in 27 voorbeelden', is een vrucht van het overheidsprogramma Risico’s en verantwoordelijkheden. Dit programma liep van 2010 tot 2014, met als doel om overheden te ondersteunen met het proportioneel omgaan met risico’s en incidenten. Pikant, het boek start met een voorwoord van multi-bestuurder Hans Alders. Hij wordt de coördinator voor de aanpak van de aardbevingsproblematiek in Groningen. Een maatschappelijk probleem dat in plaats van een overreactie een jarenlang onderreactie van bestuurlijk Nederland heeft gehad. Dergelijke neigingen om juist te weinig te reageren op risico’s zijn in het boek overigens niet uitgewerkt. Dergelijke voorbeelden zijn volgens de auteurs in de laatste decennia moeilijk te vinden. Food for thought. Terug naar de bestuurlijke overreactie met de risico-regelreflex. In de inleiding worden 10 aanjagende en 9 dempende krachten voor deze reflex gegeven. Aanjagers zijn bijvoorbeeld angst voor aansprakelijkheid en het credo ‘veiligheid boven alles’. Opvallend is dat media-aandacht nadrukkelijk niet als aanjagende kracht wordt benoemd, maar als ‘context waarin het besluitvormingsproces plaatsvindt’. Ook food for thought. Dempers voor de risico-regelreflex zijn bestuurlijke, moed om op basis van feiten te beslissen, en wijzelf, de burgers. Wij zijn namelijk risicorealisten en kunnen een redelijke inschatting maken van de aard en omvang van risico’s. Wij burgers verwachten daarom een rationele bestuurlijke afweging op het gebied van risico’s. De rest van het boek beschrijft 27 praktijkvoorbeelden van opgetreden risico’s of incidenten, waarbij de risico-regelreflex in een aantal gevallen wel en in andere gevallen juist niet heeft plaatsgevonden. Elk voorbeeld heeft een heldere structuur met een korte beschrijving van de gebeurtenis, een analyse van het daarop volgende besluitvormingsproces en de betrokken aanjagende en dempende krachten. Veel van de voorbeelden herkennen we uit de media, zoals langdurig ongemerkt doodliggen in de eigen woning en de vaccins tegen de Mexicaanse griep. Buitengewoon boeiend om dit alles vanuit het oogpunt van goedbedoelde risicobeheersing terug te lezen. 'Krachten rond de risico-regelreflex' is hiermee een krachtig naslagwerk voor iedereen die een rol speelt in het openbaar bestuur. Het pleit voor hetzelfde openbaar bestuur, dat het met serieuze reflectie bezig is op het eigen functioneren in de omgang met maatschappelijk gevoelige risico’s. Zie bijvoorbeeld de overheidssite www.risicoregelreflex.nl. Ira Helsloot en Astrid Scholtens hebben dus een zeer lezenswaardig boek geschreven over een onderwerp dat ons allemaal aangaat. Ik kon mijn risico-leesreflex niet onderdrukken.