Made in Japan

'Made in Japan' onderscheidt zich door de focus te leggen op de ondernemers die door hard werken hun bedrijf naar het succes hebben getild. En hoewel het allemaal unieke individuen zijn, lopen er toch verschillende rode draden door hun levensverhalen. Bijna allemaal zijn ze geboren rond 1900, meestal in arme gezinnen, waardoor ze al snel leerden inventief te zijn. Het is merkbaar dat de drang naar innovatie en ondernemerschap er al jong in zat. Een ander overkoepelend fenomeen zijn de verschillende gebeurtenissen uit de Japanse geschiedenis die vrijwel alle hoofdpersonen hebben getroffen. De grote Kanto aardbeving uit 1923 is vaak van grote invloed geweest. De verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog hebben diepe wonden geslagen. En de anti-Japanse sentimenten na de oorlog moesten overwonnen worden. Het is fascinerend om te lezen hoe de verschillende individuen hiermee omgingen. Tevens komt vrijwel altijd het thema van de Amerikaanse markt terug. Voor de groei van de individuele bedrijven was, en is, deze markt onontbeerlijk. Zeker na de Tweede Wereldoorlog was het voor Japanse bedrijven niet gemakkelijk deze markt te betreden. Elk bedrijf heeft op een eigen unieke manier deze drempel beslecht. Wat uit de verhalen springt, zijn de verschillende persoonlijkheden van de verschillende mannen. Yoshiharu Fukuhara van Shiseido blijkt een dandy te zijn, terwijl Soichiro Honda van Honda een no-nonsense ondernemer was. Akio Morita van Sony bleek een showman, die graag met beroemdheden op de foto wilde. Deze inzichten geven een persoonlijk gezicht aan de kille corporaties waarmee deze ondernemers bekend zijn geworden. Een saillant detail is dat verschillende bedrijven een warme band met Nederland blijken te hebben. Zo hebben bijvoorbeeld Kikkoman en Yakult hier fabrieken geopend, waarbij de topmannen van deze bedrijven uiteindelijk een koninklijk lintje hebben ontvangen. Het zijn dit soort kleine details die de verhalen interessant maken om te lezen, hoewel de personen in kwestie niet door de auteur geïnterviewd zijn. De bronnen zijn (auto)biografieën en ander publiek materiaal. Marcel Grauls schrijft met liefde over deze personen, waarbij de kritische noot nog wel eens uit het oog verloren wordt. Zo is bijvoorbeeld het verhaal van Hiroshi Yamauchi, de grote man achter Nintendo, gespeend van enige vorm van kritiek. Dit is een gemiste kans, aangezien dit bedrijf in de jaren '80 op zakelijk vlak nogal bloeddorstig te werk ging. Het zou interessant zijn geweest om de visie van Yamauchi in deze periode te weten; in hoeverre was deze harde lijn het gevolg van zijn directe stijl van zaken doen? Een ander hiaat is de diepere betekenis van het Japanse Ministerie van Internationale Handel en Industrie (MITI), dat een ijzeren grip op het Japanse zakenleven had. Dit onderwerp wordt terloops wel aangehaald, maar de directe invloed en effecten blijven onderbelicht. Hetzelfde kan gezegd worden over de Zaibatsu's, de vervlochten bedrijfsconstructies die als een soort Old Boys Network fungeerden. Deze werden na de Japanse capitulatie door de Amerikaanse regering verboden. Het is jammer dat dit onderwerp niet meer aandacht krijgt. Zo zijn er tussen de regels door wel meer indicaties te vinden van onrust waar verder niet op ingegaan wordt. Ondanks deze kritiek blijven het fascinerende verhalen, waarbij familie-eer, ondernemingsdrang en doorzettingsvermogen de boventoon voeren. De vele wijsheden die deze mannen zich eigen hebben gemaakt, zijn zeer inspirerend. Hun verhalen zijn het bewijs dat met voldoende wilskracht en geloof in jezelf het succes uiteindelijk bereikbaar is.