Het is niet voor het eerst dat ik lees dat communicatie slechts voor een klein deel wordt bepaald door woorden, door inhoud. Sterker nog, Ike Smitskamp maakt aan de hand van wetenschappelijk onderzoek duidelijk dat het voor slechts 7 procent de woorden zijn die dat bewerkstelligen, terwijl intonatie maar liefst 38 procent van de boodschap overbrengt en fysiologische factoren 55 procent. En toch wordt in presentaties veel, heel veel aandacht gegeven aan de inhoud. Meestal blijft het daar zelfs bij. Al heel snel weet de auteur te overtuigen dat hoe beter je definieert wat je wil dat de luisteraar doet of denkt na afloop van een presentatie, des te meer focus die presentatie krijgt. Dit inzicht komt aan als een onomstootbare werkelijkheid. En hierop bouwt Smitskamp verder in hoofdstukken die zij ophangt aan de rollen die een spreker te vervullen heeft: de architect, componist, gids en acteur. De voorbereiding, alsmede het experimenteren en leren, zet zij uiteen in een stuk dat is opgehangen aan de rol van laborant. De bouwstenen voor de inhoudelijke opbouw, door de architect uit te werken, zullen voor menigeen het meest vertrouwd overkomen. Het zijn met name de uiteenzettingen over de componist, gids en acteur die mij in ieder geval het meeste hebben opgeleverd. Zo gaat het hoofdstuk over de componist, de muzikale opbouw, uit van het feit dat een spreker rekening moet houden met het feit dat niet iedereen altijd luistert en ook niet altijd alles hoort. Iedere luisteraar heeft een ander niveau van begripsvorming, voorkennis, ervaringsdeskundigheid en concentratie, bovendien heeft elk van de luisteraars een andere vocabulaire dan zijn buurman. Toch wil een spreker al die luisteraars prikkelen en moet hij daar in zijn spanningsboog rekening mee houden. De acteur is het instrument in de spreker dat hij inzet met een mentale instelling, die ervoor moet zorgen dat zijn boodschap op zijn gehoor overslaat. En ten slotte is het de gids die de luisteraar moet helpen. Hijzelf kan nog zozeer op de inhoud gericht zijn, zijn publiek is dat niet noodzakelijkerwijs. De luisteraar ziet (meestal niet zo bewust) het lichaam dingen doen, hoort (idem dito) de stem dingen doen, hij bekijkt de sheets en luistert naar de inhoud. Maar hij wil wel één betekenisvol geheel zien en heeft daar begeleiding bij nodig. Onder meer met beweging en dynamiek in de stem. Maar dat zijn slechts enkele van de hulpmiddelen die Smitskamp aanreikt. Toch kan het allemaal nog zo vanzelfsprekend overkomen wat in 'Woorden laten spreken' gebracht wordt. Je zult maar voor een groep staan en de zenuwen slaan toe of - erger nog - een black-out dient zich aan. Ook daarvoor biedt het boek tastbare hulpmiddelen. Als ik de aanbevelingen op de achterkant van 'Woorden laten spreken' lees, aanbevelingen van mensen die de kans hebben gekregen een training te volgen bij Ike Smitskamp, krijg ik het gevoel dat dit boek niet veel meer is dan een teaser voor wat zij in haar mars heeft. En het zou ook niet kloppen als zoiets levendigs als het bijbrengen van de fijne kneepjes van het presenteren in boekvorm - zo beknopt als dat gedaan wordt in dit werk - gevangen zou kunnen worden. Iedere lezer kan er in ieder geval mee aan de slag, maar de honger naar méér, naar een verdere kennismaking met de auteur en haar aanpak is gewekt... De inhoud zelf is immers maar 7 procent van de boodschap.
Over Perry Oostrum
Per Oostrum begon met schrijven op de middelbare school. Wie niet? Serieus werd het toen hij over zijn grote passie, popmuziek, begon te publiceren in verschillende tijdschriften. 'Mannenleed, een crisisroman' is zijn eerste fictieve werk. Hij werkt als zelfstandig adviseur op het vlak van het onderkennen en beheersbaar maken van risico's en het realiseren van organisatieveranderingen. Per is getrouwd, heeft twee zonen en woont in Wassenaar.
