Barker begint 'Paradigma's' met verschillende voorbeelden van marktleiders, zoals de Zwitserse horlogemakers. Hij laat zien dat deze vakmensen geen oog hadden voor de bedreigingen om hen heen en arrogant bleven, door te stellen dat hun concept het enige bruikbare was. Het is een mooi voorbeeld dat illustreert dat de toekomst niet betreden kan worden door het verleden klakkeloos te herhalen. En daar zit voor veel organisaties en individuen de pijn: voor velen is de toekomst een plek die hen van hun zekerheden berooft, beloften breekt en regels verandert. Wat echter niet wordt gezien, zijn de kansen en de nieuwe mogelijkheden die de toekomst met zich meebrengt.
Barker bouwt zijn boek goed op. Nadat hij de lezer enkele voorbeelden heeft gegeven die inzichtelijk maken wat de effecten zijn van halsstarrig vast blijven houden aan paradigma's, toont hij de lezer hoe je de eigen organisatie kunt positioneren. Het model daarvoor is even eenvoudig als doeltreffend. Zolang organisaties voornamelijk problemen blijven oplossen en reactief handelen, blijft het voor hen zeer moeilijk om te anticiperen op de kansen en mogelijkheden van de toekomst. Kortom, Barker vraagt reflectie van organisaties op hun manier van handelen. Dat is een hele lastige aangelegenheid, te vergelijken met de Baron van Münchhausen die zich aan zijn eigen haren uit het moeras moet trekken. Probleemoplossers leggen immers vaak onvoldoende reflectief vermogen aan de dag. Als lezer krijg je daar even het gevoel dat je niet verder komt met deze inzichten. Je denkt iets in termen van: 'dat klopt, maar wat moet ik hier nu mee.' En juist op dat moment komt Barker met een fraai inzicht. Hij beschrijft de fasen die organisaties doorlopen bij het oplossen van problemen. Aanvankelijk maken ze nog grote vorderingen. In de volgende fase kost het al veel meer moeite, maar de problemen worden nog steeds opgelost. De auteur geeft aan dat het nieuwe paradigma zich vaak in deze fase aandient. Dat nieuwe paradigma is echter vaak kansloos in organisaties. Wie wil er veranderen terwijl de huidige werkwijze nog steeds voldoet? Pas bij de derde fase, die waarin slechts een kleine vooruitgang wordt geboekt, heeft het nieuwe paradigma een kans van slagen. Wetenschappers herkennen in deze discussie het werk van Kuhn, de auteur die de inspiratie heeft geleverd voor Barkers boek. Tegelijkertijd zien we Barker ook zijn eigen standpunten innemen en is hij het niet overal eens met de beroemde auteur. Wat ik mis in dit boek zijn met name de paradigma's op individueel niveau, de mentale modellen die individuen hebben, en hoe daarmee om te gaan. Daarvoor zal de lezer zich moeten wenden tot Coveys bestseller 'De zeven eigenschappen van effectief leiderschap'. Hoewel de voorbeelden in dit boek enigszins verouderd zijn (eigentijdse voorbeelden zoals de bankencrisis zouden het boek zeker aantrekkelijker maken), werkt de auteur het thema 'paradigma' boeiend uit.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
